Back-to-the basics! Terug naar de bedoeling van risico’s managen, naar het beperken én benutten van onzekerheid, op een simpele manier. Wie dat wil, leest dit boek: Risicodialoog van Martin van Staveren uit 2023. En wie durft, gaat het doen.
Risicomanagement is een papieren tijger. Ik hoor het vaak, en ken ook best wat bedrijven waar dat zo is, waar een stafafdeling druk is met het vullen van dure tools of complexe spreadsheets. Met honderden, of zelfs duizenden risico’s. Compliance-georiënteerd. Dikke rapporten, die in de la (of een digitaal archief) verdwijnen. Het kan ook anders. Door inhoudelijk en vrijmoedig over risico’s te praten. Door niet álles te willen voorkomen. Door ook over kansen te praten. En door een simpele methode te volgen met een simpele vastlegging. Want het gaat om het gesprek!
Wilde vraagstukken en tamme tools
Van Staveren stelt dat we gecompliceerde problemen nog wel kunnen ontleden in oorzaak-gevolg relaties, en daar procedures en andere formalistische maatregelen, ‘tamme tools’ op los kunnen laten. Echter, complexe problemen, oftewel ‘wilde vraagstukken’ kennen niet zo’n eenduidige oorzaak-gevolg relatie, ze hebben te maken met de VUCA-realiteit, een omgeving vol volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit, plus een dosis menselijk gedrag, met verschillende waarden en opvattingen. Denk aan de aardbevingsschade, klimaatverandering. Dat te lijf gaan met tamme tools wekt alleen maar de schijn van controle. Hoe kan het anders?
Het managementboek Risicodialoog …
… gaat na de introductie waarom een andere vorm van uitvoering van risicomanagement nodig is, verder met een mogelijk alternatief: de risicodialoog. Van Staveren verwoordt dit als volgt: een risicodialoog is een gesprek over expliciet, realistisch en gestructureerd omgaan met onzekerheden, risico’s en kansen, waarbij alle deelnemers aan het gesprek vrijmoedig spreken en openhartig luisteren.
Dialogen zijn open gesprekken met gelijkwaardige deelnemers die elkaar respecteren. Ze stellen elkaar wederzijds vragen, ze zijn zich bewust van hun eigen oordelen en ze proberen die tijdelijk opzij te zetten. De dialoogpartners wisselen argumenten uit en, misschien wel het meest kenmerkend, ze maken tevens hun onderliggende waarden en normen expliciet. Ook kenmerkend is de wil om te leren, met de moed te erkennen dat je het mis hebt. Verwacht nu geen handleiding gespreksvaardigheden! Het boek verwijst, heel verstandig, naar het werk van twee experts om hier meer over te leren.
Doel, Onzekerheid, Doen
Na de basiskennis van risicomanagement enerzijds en dialogen anderzijds, gaat het verder met de methode: Doel, Onzekerheid, Doen, oftewel DOD. Dat spreekt eigenlijk voor zich en is een simplificatie van de traditionele risicomanagementmethoden. De dialoog bestaat dus uit het stellen van drie vragen: Wat is het Doel, wat is Onzeker, Wat staat ons te doen? Dit kan worden aangevuld met: voor wie? En door wie?
Handig is de toevoeging van zes soorten mogelijke impact van de onzekerheid: tijd, geld, kwaliteit, veiligheid, reputatie, duurzaamheid. En net zo handig is de indeling van de mogelijke oorzaken: HOT-RIP, oftewel Human, Organization, Technology (primaire oorzaken) en Regulation, Industry and Politics (versterkende oorzaken). Dat geeft richting aan wát te doen, en ook hoevéél.
Bij Doen kunnen de acties in 4 categoriëen worden verdeeld: In de Engelstalige literatuur kent men de vier T’s: Terminate (stoppen), Treat (behandelen), Transfer (overdragen) en Tolerate (accepteren). In het Nederlands hoor je soms vier soortgelijke varianten: de vier V’s. Die staan voor Vermijden, Verkleinen, Verzekeren en Voor lief nemen. Van Staveren kiest voor de vier T’s, omdat stoppen een scherpere optie is dan vermijden, en ook omdat het risico overdragen breder is dan louter verzekeren. Bij Doen kun je ook naar ‘meerdoelige’ (extra effectief) en ‘gelijkdoelige’ (mogelijk concurrerende) acties kijken. Interessant! En heel leuk: hij voegt hieraan Omdenken toe: kun je van de oorzaak van je onzekerheid misschien een uitdaging of kans maken?
Deze drie indelingen voor impact, oorzaak en acties geven houvast en structuur aan de dialoog en zijn praktisch en overzichtelijk.
Implementatie
Het boek sluit af met de invoering van de risicodialoog. Dat kan best op weerstand stuiten, dus zie het als een innovatie en hanteer een gedegen change-management-aanpak. Hierbij houd je rekening met de cultuur en structuur van de organisatie, maar ook met de motivatie en competenties van de stakeholders. Een goede aanbeveling vond ik het bekijken of een risicodialoog onderdeel van een regulier overleg (non-risk) kan worden. Klein beginnen is een optie, omdat er geen zekerheid (pun intended) is dat een dialoog positief effect heeft op het aantal of soort maatregelen.
Van Staveren gebruikt in zijn trainingen een casus met verschillende reisjes, deze is als bijlage toegevoegd en lijkt me ook heel goed om bij de implementatie als oefenstof te gebruiken.
Compact en simpel
Risicodialoog is een niet al te dik boek, 140 pagina’s ex noten, nawoord etc. Dat is prettig, bij bekende onderwerpen lees je snel door, bij onbekendere onderwerpen kun je je via de referenties verder verdiepen. Zoals voor het voeren van een (Socratische) dialoog: daar kun je een boek over schrijven, en dat is natuurlijk ook al gebeurd. Van Staveren verwijst o.a. naar het uitstekende Socrates op sneakers, wat ik onlangs las. En voor achtergrond over risicomanagement lees je natuurlijk één van de drie eerdere boeken van Van Staveren.
De methode is simpel, de tools zijn dat ook. Je kunt ze eenvoudig downloaden, of je laten inspireren tot het zelf ontwerpen van de beste vastlegging voor jouw bedrijf. Aan het eind van elk hoofdstuk vind je de ‘Essentie’ in een paar bullets, dat is handig. Verder staat er verrassend weinig jargon in het boek, en worden de typische risicomanagement-termen goed uitgelegd. Het boek is daardoor geschikt zowel voor de ervaren risicomanager die terug wil naar de basics, als de startende professional die de basics nog niet kent.
Onderbouwd
Het boek heeft een uitgebreide lijst met bronmateriaal en eindnoten voor de broodnodige onderbouwing. Het is sterk beïnvloed door het werk van Leidy Klotz, die een lans breekt voor simplificatie, weglaten. Zij schreef het boek Subtract. Voor de dialogische kant wordt geleund op het werk van Rens van Loon. Natuurlijk is de theoretische achtergrond van Van Staveren zelf (gepromoveerd op risicomanagement) en zijn praktijkervaring als adviseur de fundering. Anderzijds geeft van Staveren aan dat er geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de toepassing van een risicodialoog. Het is immers een innovatie!
Dus: wie durft?
Ik gaf het boek 4*
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
of
of
Libris.nl, steun je lokale boekhandel
Voor bovenstaande links krijg ik een beetje provisie. Zonder provisie:
Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates!