De visboer gaat failliet. Sja, internet gaat ten koste van de fysieke winkels. Maar heb jij ooit een harinkje via internet gekocht? Nee, door vergrijzing in de woonwijk van die visboer wonen er veel minder mensen die dus veel minder vis kopen. De huur van de viswinkel gaat echter wel omhoog. Waarom eigenlijk? Met zoveel leegstaande winkelpanden, zou de huur toch omlaag moeten gaan? En waarom kost een winkel per m2 zoveel meer dan een huis? Ergens klopt hier iets niet….
Een van de vele vragen die Martijn Aslander en Erwin Witteveen ons stellen in Nooit Af uit 2015 over de structuren van onze maatschappij. Structuren die nu schuren, en die makkelijk vervangen kunnen worden door een van de creatieve en innovatie ideeën die de auteurs in dit originele boek naar voren brengen.
Het vorige boek van de auteurs ‘Easycratie’ ging over de netwerksamenleving, voor Nooit Af voegen ze de impact van digitalisering toe. Er wordt rijkelijk verwezen naar Easycratie, er is zelfs een heel hoofdstuk gewijd aan een evaluatie welke voorspellingen uit dat boek uit 2010 waarheid zijn geworden, en welke niet. De boodschap uit Nooit Af, en de verklaring voor de titel, is dat de wereld van nu zo veranderlijk is, dat het zinloos is om permanente oplossingen voor issues te verzinnen: tegen de tijd dat de oplossing is bedacht, is het issue alweer anders. We moeten daarom over naar tijdelijke oplossingen, die voortdurend worden aangepast, zonder lange voorbereidingen. Permanent beta, noemen ze het, zoals de software van Google en consorten. Grappig is dat ze deze conclusie heel consequent doortrekken naar hun eigen werk: ook dit boek, waar ze 2 jaar aan hebben gewerkt, was al verouderd toen het uitkwam, stellen ze. Ze zullen dus nooit meer een boek schrijven. Althans niet op de traditionele manier. Ik ben benieuwd of zij andere manieren zullen vinden om ons toch op de hoogte te houden van hun interessante gedachtenspinsels.
De gedachtenspinsels in Nooit Af zijn heel creatief en ook onverwacht. Dat zie je al in hoofdstuk 1, waar allerlei problemen die wij als gevolg van de crisis zien, worden ontleed als een structuur-probleem. Zoals de visboer uit de intro. Maar ook de daklozen. Er ìs helemaal geen crisis!
Hoofdstuk 2 is ook heel onverwacht, dit is namelijk de bronvermelding. De auteurs geven van elk gebruikt boek een korte samenvatting, zodat je in latere hoofdstukken weet hoe ze aan hun wijsheid komen. Ze noemen dit de ‘open source’ benadering: kennis delen in plaats van kennis is macht.
De omgekeerde volgorde trekken ze door naar hoofdstuk 3: de conclusie. Want niet iedereen houdt vol tot het eind van het boek. De conclusie is dat niets eeuwig duurt, een baan niet voor het leven is, het huwelijk vaak ook niet, en menig kabinet maakt de 4 jaar niet vol. Waarom doen we dan alsof dit wèl zo is? Omdat we slecht met onzekerheid kunnen omgaan.
Hoofdstuk 4 gaat over de voorspellingen uit Easycratie. Veel kwamen uit. Was dat doordat Easycratie inspiratie gaf? Of omdat de ideeën zo voor de hand lagen dat sommigen erover schreven en anderen het gewoon gingen doen? Het kan allebei. Dus de toekomstvisies uit Nooit Af zouden over een paar jaar ook zomaar realiteit kunnen zijn.
Hoofdstuk 5 behandelt de 4 trends die een grote stempel gaan drukken: Big Data, 3D-printing, Overvloed en Singulariteit. De eerste twee zijn natuurlijk bekend, maar worden goed uitgelegd met aardige voorbeelden. Overvloed gaat uit van het principe dat er echt wel genoeg van alles is: genoeg voedsel als we minder weggooien, genoeg geld als we het beter zouden verdelen, genoeg spullen als we die zouden delen in plaats van bezitten, denk aan de mini-biebjes. Singularity gaat over de opkomst van technologie, met name kunstmatige intelligentie. Belangrijker nog is dat het uitgaat van innovatie door wetenschappen ‘open source’ te laten samenwerken via grote online netwerken. Boeiend!
Hoofdstuk 6 gaat over de oorzaken en de methoden om de ontwikkelingen te vertragen. Uit angst, of eigenbelang. Met behulp van misleidende statistieken, wetgeving en onzinnige vergunningen, lobby’s en framing. Dit is een prachtig hoofdstuk waarin al deze tactieken vakkundig worden gefileerd.
Het verdwijnen van grote organisaties is het thema van hoofdstuk 7. Door automatisering worden bedrijven kleiner en sommigen verdwijnen helemaal door een achterhaald businessmodel. Een heel nieuw businessmodel is werken met heel veel, maar gratis, mensen, denk aan Facebook. Dat werkt natuurlijk alleen als die vrijwilligers er iets leuks voor terugkrijgen. De overheid heeft dat niet zo goed begrepen: de participatiesamenleving gaat gepaard met belastingverhoging.
Tenslotte volgen een aantal hoofdstukken over Onderwijs, Zorg en Financiële instellingen. In Onderwijs wordt een goede analogie gebruikt: postbodes in 1995 konden zich niet voorstellen dat hun baantje zou verdwijnen. Mensen willen toch communiceren? Jawel, maar niet met snailmail. En mensen zullen toch altijd willen leren? Jawel, maar is daar traditioneel onderwijs voor nodig? Tegenwoordig leren we door kennis op Internet, door DWDD Academy, door Engelstalige series, door MOOCs, door Duolingo. In het traditionele onderwijs is de kennis sneller verouderd dan de duur van de opleiding. In het hoofdstuk over de Zorg gaan de auteurs in op QS, Quantified Self, ofwel onze lichaamsfuncties meten met allerlei apparaatjes. Hierdoor kun je preventief en veel accurater te werk gaan. Daarna gaat het verder met de cijfers: over crowdfunding, bitcoin, de financiële crisis, inflatie, het bnp, flitshandel, en nog wat onderwerpen. Grappig is het lijstje van dingen waar we vroeger geld voor betaalden en wat nu (bijna) gratis is (Pasfoto’s – selfie, krant – Nu.nl, video’s – Netflix, Gamma – Peerby) waardoor het bnp misschien niet zo hard groeit, maar waardoor we er toch niet op achteruit gaan.
Het boek eindigt met wat ‘ideetjes’ zoals het modulaire afritshuis (ook makkelijk bij scheiding), freeconomics (overheidsdiensten gratis maken), overheidsbegrotingen die meestijgen en -dalen met de markt (dus geen hogere OZB als de huizenprijzen omlaag gaan) en het basisinkomen (de reservespelers bij Ajax krijgen ook betaald, ook al spelen ze niet).
Het is een smakelijk boek, grappig geschreven en goed onderbouwd. Zijn sommige voorbeelden iets gedateerd, de principes zijn nog steeds relevant, ook al is het al 4 jaar na publicatie. Knap om alle ontwikkelingen van deze tijd in één uitstekend leesbaar en niet te dik boek te krijgen.
En die visboer? Die neemt een goedkope mobiele viskraam. Veel van zijn collega’s ook. Gezellig samen op een plein. Totdat iemand bedenkt dat je dat ook kunt overkappen en er een winkelcentrum van kunt maken…..
Beoordeling: 5*
Je kunt dit boek kopen voor EUR 24,99 bij Managementboek.nl en Bol.com.
Verder lezen?
Van Nooit Af is ook een mini-versie: Een beetje Nooit Af. In sneltreinvaart en voor maar EUR 7,50 leiden dezelfde auteurs je door hun eigenzinnige ideeën! Koop dit boekje bij Managementboek.nl of Bol.com.
Ik ben erg nieuwsgierig geworden naar het eerste boek van de auteurs: Easycratie. Hoe je als professional de hiërarchie kunt omzeilen, bureaucratie vermindert en met nieuwe technieken een enorme versnelling en drempelverlaging teweeg kunt brengen in kennisoverdracht en het verbinden van mensen. Dat betekent dat er naast en dwars door bestaande organisatieverbanden dingen gebeuren die de betekenis van de bestaande structuren en werkwijzen flink op de helling zetten. Ook dit boek is te koop bij Managementboek.nl of Bol.com. En ook van dit boek is een mini-versie: Kleintje Easycratie. Te koop bij Managementboek.nl of Bol.com.
In hoofdstuk 2 worden een aantal fascinerende boeken genoemd, met een korte samenvatting. Geweldig lijkt me Chris Anderson’s Makers over 3D-printing en hoe je met een Wikipedia-achtig samenwerkingsverband de huidige marktleiders kunt verdringen. Meer over dit boek lees je op Managementboek.nl en Bol.com.
De discussie over bnp en groei vind ik heel interessant! In Nooit Af wordt gesteld dat groei van bnp niet nodig is voor hogere welvaart. In Mariana Mazzucato’s ‘De waarde van alles’ wordt het hele groeimodel, sterker nog, het hele bnp ter discussie gesteld. Must read! Lees hier mijn recensie of ga gelijk naar Managementboek.nl of Bol.com.
Elly Stroo Cloeck is projectmanager en auteur bij ESCIA. Ze schrijft recensies en samenvattingen van managementboeken en is jurylid voor ‘Managementboek van het jaar 2020’.