Begin juni (2012) volgde ik de (verplichte) training Professioneel Kritische Instelling bij het NBA. Tegelijkertijd las ik een boek waarin “de illusie van experts” wordt beschreven. Mensen die meer weten voorspellen iets beter, maar mensen met de meeste kennis zijn vaak minder betrouwbaar “dan pijltjes gooiende apen”. Dit komt dan deels door een te groot vertrouwen in eigen vaardigheden, waardoor het zicht op de werkelijkheid wordt verloren. Een ander hoofdstuk gaat over “intu:ities of formules”. Hierin wordt een onderzoek beschreven waarin een simpel algoritme de toekomstige prijzen van jonge wijnen voorspelt, en veel nauwkeuriger blijkt te zijn dan de beoordelingen van wijnexperts. Het boek onderbouwt wetenschappelijk en humoristisch datgene wat het NBA ons wil overbrengen: ons oordeel kan onbetrouwbaar zijn. Het betreffende boek is Thinking, fast and slow (Ons feilbare denken), van Daniel Kahneman.
Het managementboek Ons feilbare denken …
… beschrijft Kahneman’s leven van onderzoek doen naar de principes van beslissingen nemen. Het legt mij hele interessante simpele testjes, waar ik snel op moet reageren. En met schaamrood op de kaken de goede oplossing lees, die zo logisch is, maar niet mijn eerste, intuïtieve keuze. Gelukkig ben ik niet de enige. Het nemen van een beslissing blijkt door veel factoren beïnvloed te worden.
Systeem 1 en systeem 2
Kahneman gaat uitgebreid in op de verschillen tussen “systeem 1”, het automatische system, en “systeem 2”, het weloverwogen systeem. Systeem 2 monitort en controleert de gedachten en handelingen van systeem 1. Een leuk voorbeeld, is de volgende vraag:
Een honkbalknuppel met bal kost $1,10. De knuppel is $1 duurder dan de bal. Hoe duur is de bal?
Waarschijnlijk denken jullie, net als ik, direct aan 10 cent. Dit is een intuïtief logisch klinkend antwoord. Maar wel fout. Reken maar na: het is 5 cent. En als jullie wel het goede antwoord wisten, is die 10 cent toch even door jullie hoofd geschoten.
Het punt is dat bij degenen die 10 cent als antwoord geven, systeem 2 niet even actief controleert of dit rekenkundig wel klopt. Meer dan 50% van duizenden studenten van Harvard die deze test deden, gaven het foute antwoord. Bij minder prestigieuze universiteiten was dit meer dan 80%.
Veel mensen hebben teveel zelfvertrouwen en hechten teveel waarde aan hun intuïtie: hun systeem 2 is lui. Zouden tussen al die mensen ook niet een aantal accountants zitten?
Hoe oordelen accountants?
Uit een onderzoek van Kahneman (in de 80-er jaren) onder 101 accountants bleek dat als zij de betrouwbaarheid van interne controles van ondernemingen moesten beoordelen, zij in 20% van de gevallen bij het opnieuw beoordelen van precies dezelfde casussen (binnen dezelfde test op dezelfde dag), een andere conclusie trokken!
Onderzoeken verklaren dit door de sterke contextafhankelijkheid van onze intuïtie: een koel briesje op een hete dag maakt ons net iets positiever over iets wat we op dat moment moeten beoordelen. De tijd tussen twee eetpauzes bij een Hof heeft aantoonbare invloed op de kans dat een (al dan niet hongerige) rechter iemand voorwaardelijk in vrijheid stelt.
Mensen lijken erg inconsistent te zijn bij het samenvattend beoordelen van complexe informatie. Formules zijn veel betrouwbaarder, hebben het niet warm en hebben geen honger.
Iedereen is feilbaar, ook accountants!
Ik ben na het lezen van dit boek, bijna 500 pagina’s die je wel moeten overtuigen, wel alerter geworden: is mijn oordeel een systeem 1 oordeel? Wat vind mijn systeem 2 ervan? En is er meer, veel meer informatie of statistiek beschikbaar, die dit oordeel onweerlegbaar zou bevestigen of juist ontkrachten? Maar ook weet ik nu zeker: iedereen is feilbaar. Ook een accountant. En een vinoloog. En een jurist, internal auditor en dokter. Dat wist ik intuïtief al, nu weet ik waarom. Met de statistieken om dat te onderbouwen.
Geweldig boek! Ik geef het 5*
Ons feilbare denken, ‘Thinking, fast and slow‘, van Daniel Kahneman koop je bij Managementboek.nl en bij Bol.com
NB: Als je vlot Engels leest, beveel ik aan om het in het Engels te lezen. Dan is er niet ‘lost in translation’.
Ik heb hier inmiddels ook een Samenvatting van! Te koop in mijn webshop, of bij je favoriete eBoek-verkoper, zoals Kobo en Bol.com! Ook is er een bijbehorende Leestoets, voor je PE!