Groene groei is een heet hangijzer, de meningen verschillen of dit wel of niet mogelijk is. Barbara Baarsma’s standpunt in haar Groene groei uit 2022 is: groei moet, en ‘groen’ stelt grenzen aan die groei. Maar, niet alle economische groei is vooruitgang, zo nuanceert ze haar standpunt. Het gaat om zinvolle groei. ‘Zinvol’ is dan ook de kern van het boek, ‘groen’ is vrijwel beperkt tot de titel en de kleur van de omslag. Greenwashing?
Het managementboek Groene groei ..
… begint met een inleiding waarin veel definities en cijfermateriaal zijn verwerkt over het bbp, de historische groei ervan, het consumentenvertrouwen en producentenvertrouwen. Zonder meer bijzonder nuttig als je geen macro-econoom bent. Daarna volgen 3 delen: 1. Waarom is economische groei nodig? 2. Waarom moet economische groei anders? En 3. Hoe kan zinvolle economische groei eruitzien? Opvallend is dat ‘groen’ pas een thema wordt na 90% van het boek. Even doorbijten dus als je voornamelijk in het groene deel van groene groei geïnteresseerd bent.
Waarom is economische groei nodig?
Baarsma geeft 5 redenen waarom economische groei nodig is: 1. De menselijke drijfveren. We willen het altijd maar ‘beter’ hebben. 2. Vergrijzing. AOW en zorgkosten moeten betaalbaar blijven. 3. De groei van de arbeidsproductiviteit neemt af. 4. Schuldafbouw zonder bezuinigingen. 5. Herverdeling van rijk naar arm. Op zich zijn dit allemaal valide punten, wat me wel opviel is dat er geen aandacht besteed wordt aan alternatieve systemen, alleen aan het huidige. Alsof de menselijke aard met geen mogelijkheid veranderd kan worden. En alsof economische groei de enige mogelijkheid is waarop de overheid de benodigde stijgende inkomsten kan genereren. Alsof zorgkosten wel móéten stijgen.
Met name het argument dat medisch-technologische ontwikkelingen leiden tot steeds hogere zorgkosten vond ik erg lineair. ‘Nieuwe medicijnen zijn vaak erg duur.’ (Hoe komt dat? Door de winsten van de farmaceutische industrie misschien? Waarom zijn innovaties in, zeg, computers steeds goedkoper geworden en worden nieuwe medicijnen steeds duurder?). Ook: ‘naarmate een land rijker is, geeft het meer uit aan zorg’, omdat men minder ongemak accepteert. Zou dat ook niet anders kunnen? Jammer genoeg blijft Baarsma steken bij deze analyse van ons huidige systeem.
Waarom moet economische groei anders?
In het tweede deel geeft Baarsma 5 redenen waarom economische groei anders moet: 1. Het gaat niet om koopkracht maar ‘kanskracht’, alleen economische groei maakt niet gelukkiger. 2. Economische groei betekent niet automatisch meer bestedingsruimte voor huishoudens (denk bijvoorbeeld aan hogere uitgaven voor zorg). 3. Economische groei meet volume, niet verdeling (er is een grote vermogensongelijkheid in Nederland). 4. Hoge groei kan gepaard gaan met hoge inflatie. 5. Economische groei kijkt alleen naar wat er op de markt geprijsd is (want bbp is de maatstaf). De bekende externaliteiten, maar ook vrijwilligerswerk valt hierbuiten.
Hoe kan zinvolle economische groei eruitzien?
Baarsma ziet 5 paden naar ‘groene’ groei. 1. Stabilisering van de groei, door aandacht voor pensioenstelsel, woningmarkt, arbeidsmarkt en afzweren van het procyclische beleid. 2. Investeren in structureel groeivermogen. Dit gaat over arbeidsaanbod en productiviteitsgroei. 3. Globalisering, maar wel met balans. 4. Niet op de pof van toekomstige generaties leven. Van ‘kortetermijnkiezerswinstdemocratie’(leuk voor Scrabble) naar ‘langetermijnkanskrachtcreatie’. En dan, tadaaaa 5. Binnen de planetaire grenzen. Niet ‘grenzen aan de groei’, maar ‘groeien binnen grenzen’. Hierin veel aandacht aan ‘Limits to growth’ uit 1972 (Baarsma is dus tegen die titel), wat de 10 planetaire grenzen zijn en wat ontkoppeling is. En ook een relatief lang stuk over Baarsma’s Rabo Carbon Bank, als voorbeeld van groene groei. Ik las helaas niets nieuws in dit pad.
Goede basiskennis
Een groot pluspunt van dit boek is dat het helder, zonder al te veel jargon, economische principes uitlegt. Het geeft definities, veel voorbeelden, cijfermateriaal. Ik heb hier zeker wat van geleerd, onder andere over de kosten van belastingheffing, wat niet gaat over de overhead bij de Belastingdienst, maar uitlegt dat hogere belastingdruk ertoe kan leiden dat mensen minder gaan werken (omdat meer werken te weinig oplevert), belasting gaan ontduiken of uit Nederland vertrekken (onze voetbalmiljonairs, en Max ook, denk ik). Er is een statistisch onderbouwde optimale belastingdruk.
Verwacht geen uitgebreide aanbevelingen hoe je als burger kunt meewerken aan groene groei. De aanbevelingen zijn voornamelijk gericht aan de politiek. Gelukkig kunnen we wel stemmen.
Eenzijdig
Interessant is dat Baarsma stelt dat Economie gaat over welvaartsmaximalisatie, waarbij welvaart ook welzijn behelst. ‘Economie geeft op basis van feiten en analyses aan welke verdeling de meeste welvaart en welzijn oplevert. Economen zijn wereldverbeteraars.’ Dat is een insteek die je tegenwoordig niet vaak (meer) hoort. Als economen (nog) wat meer op de welzijns-component zouden inzoomen, kunnen ze die complimenteuze benaming zeker verdienen.
Baarsma onderzoekt echter geen alternatieven voor de huidige systemen, en dat is iets wat volgens mij toch wel bij een wereldverbeteraar hoort. In het boek komt in ieder geval niet naar voren dat er veel ruimte is voor flexibiliteit, omdenken, systeemverandering. Het is zoals het is, blijkbaar.
Redactie
Jammer genoeg krijgt de uitgever geen Pluim voor het goede redactiewerk. Het staat vol rare zinsconstructies, die waarschijnlijk veroorzaakt zijn door knip- en plakwerk uit de eerdere artikelen van Baarsma waarop het boek gebaseerd is. Typo’s en d/t/dt gebruik doen soms pijn aan mijn ogen, bijvoorbeeld als Baarsma de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk steeds afkort met WSBO.
Goede groei of groene groei?
Over de titel: Baarsma geeft aan dat ze twijfelde of het boek Groene groei of Goede groei moest heten. Groen is immers een onderdeel van goed, en het boek gaat over meer dan groen (dat is bepaald een understatement). ‘Goed’ werd het niet, omdat het woord een morele bijklank heeft. En economie gaat niet over moraliteit. Het gaat over feiten, en ‘groen’ ook. Eerlijk gezegd ben ik niet onder de indruk van deze argumentatie. Zoals Baarsma ook zelf stelt: economie gaat er wél van uit dat meer welvaart en welzijn beter is dan minder, en dat is ook een waarde-oordeel. Verder gaat het héle boek over ‘zinvolle’ groei, dat is ook een waarde-oordeel. En, waarom noemt Baarsma haar boek dan niet ‘Zinvolle groei’? Dat had in ieder geval de lading gedekt. Nu geldt zeker: Don’t judge a book by its cover. Or its title.
Ik gaf het boek 3 1/2*
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
- Managementboek.nl
- Bol.com
- Libris.nl, steun je lokale boekhandel
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates!
[email-subscribers-form id=”1″]