“Empathie is gevaarlijk, het is één van de voornaamste redenen dat Trump verkozen is. Toen Trump woede tegen immigranten wilde aanwenden, sprak hij heel bewust over de slachtoffers van misdaden begaan door immigranten. ‘Put yourself in their shoes’, zei hij dan, om vervolgens voor een muur te pleiten – een klassiek empathisch argument.”
Zo! Dat is me nog eens een uitspraak!
Tegen empathie
Aan het woord is Paul Bloom, psycholoog en Yale-professor, in een artikel van Brandpunt+. Paul heeft vorig jaar een boek gepubliceerd, Against empathy (nog niet in het Nederlands vertaald, voor zover ik weet) waarin het gevaar van empathie uiteen wordt gezet:
“Bloom reveals empathy to be one of the leading motivators of inequality and immorality in society. Far from helping us to improve the lives of others, empathy is a capricious and irrational emotion that appeals to our narrow prejudices. It muddles our judgment and, ironically, often leads to cruelty. We are at our best when we are smart enough not to rely on it, but to draw instead upon a more distanced compassion. Basing his argument on groundbreaking scientific findings, Bloom makes the case that some of the worst decisions made by individuals and nations—who to give money to, when to go to war, how to respond to climate change, and who to imprison—are too often motivated by honest, yet misplaced, emotions”
Dat is een interessante theorie. Je begrijpt volledig wat de ander denkt en voelt, en daardoor neem je verkeerde beslissingen, wordt je oordeelsvermogen vertroebeld. Paul stelt dat zeer empathische mensen zelfs oorlogszuchtig kunnen zijn, omdat ze willen optreden tegen al het onrecht! Is het dan beter om maar gewoon niet empathisch te zijn?
Voor empathie
Ik heb net Stephen Covey’s 7 Eigenschappen herlezen; hij heeft een flink deel van zijn boek (sterker nog: een hele Eigenschap) gewijd aan empathische communicatie. De focus ligt dan wel op een-op-een communicatie, Covey is zeer stellig over de noodzaak van empathie in ons dagelijks handelen.
In Eigenschap 5 – Eerst begrijpen, dan begrepen worden, zegt hij samengevat het volgende over empathisch luisteren:
Empahtisch luisteren
De meeste mensen luisteren om te antwoorden. Ze praten, of bereiden zich voor om te praten. “Ik weet precies hoe je je voelt, ik zal je vertellen hoe…..”, is een heel herkenbare ’autobiografische’ reactie.
Luisteren kan op 5 niveaus:
- Negeren, niet echt luisteren en niet reageren;
- Zogenaamd luisteren (af en toe o ja mompelen).
- Selectief luisteren (alleen horen wat je wilt horen).
- Aandachtig luisteren.
Het vijfde niveau is empathisch luisteren, niet om te antwoorden maar om echt te begrijpen. Verwar empathie niet met sympathie. Sympathie houdt in dat je het eens bent met de ander. Begrijpen is niet hetzelfde als er mee eens zijn.
In 4 stappen kun je leren om empathisch te luisteren.
1.Het herhalen van de inhoud, zoals in actief of reflectief luisteren. Bijvoorbeeld bij een kind wat zegt school onzin te vinden: “Je vindt school onzin”.
2.Het herformuleren van de inhoud: “Je wilt niet meer naar school”. De linkerkant, logicakant, van je hersenen heeft erover nagedacht, op een rationeel niveau.
3.Met de rechterkant, emotiekant, van je hersenen vertalen wat wordt gezegd in wat die persoon voelt: “Je voelt je gefrustreerd”.
4.Combineer 2 en 3 en zet beide hersenhelften aan het werk: herformuleren naar gevoel èn inhoud: “Je voelt je gefrustreerd over school”.
Soms hoef je niet eens te praten of vragen te stellen, is het empathisch luisteren op zich al voldoende. De ander zal zich begrepen voelen op rationeel èn emotioneel niveau en na verloop van tijd om advies vragen.
Echt begrijpen
Iets echt begrijpen levert accurate data op om op te acteren, en dat is veel effectiever dan acteren op je eigen interpretaties. Tegelijkertijd is het risicovol: je maakt jezelf heel kwetsbaar tijdens het luisteren, en je wordt op jouw beurt beïnvloed. Gelukkig heb je een stabiele, onaantastbare kern met principes.
Principes
Ik denk dat in de laatste zin het verschil zit: heb je sterke principes, zul je je dan zo snel laten verleiden om empathie in te zetten voor verkeerde doeleinden (zoals Trump volgens Paul Bloom doet)? Als je principieel èn empathisch bent, ben je dan ook oorlogszuchtig? Leidt empathisch luisteren automatisch tot empathisch handelen?
Bloom stelt ook dat empathie zich vaak beperkt tot “ons soort mensen”, en daardoor bevooroordeeld is. Daar valt weinig tegen in te brengen, erg veel wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat vooroordelen vaak onbewust zijn, en moeilijk uit te roeien. Dat vind je onder andere terug in Intuïtie.
Nie!
Mijn voorlopige conclusie is dan ook dat niet empathie het probleem is, maar vooroordelen. Maar wie ben ik? Geen Yale professor! Eerst maar eens zijn boek lezen en dan oordelen.
Ik zal wel bevooroordeeld zijn, maar ik vind het moeilijk om empathie met Trump te hebben…………
Verder lezen?
Geïnteresseerd in De 7 eigenschappen, waaraan ik in dit blog refereer? Lees hier meer over dit boek.
Ik heb er ook een Samenvatting van geschreven. Deze Samenvatting van het klassieke managementboek De 7 eigenschappen van effectief leiderschap vind je hier.
Elly Stroo Cloeck is GRC en Internal Audit professional en schrijver van Samenvattingen van diverse management boeken. Ze werkt vanuit haar onderneming ESCIA.