Must-read #120: Het rechtvaardigheidsgevoel van Jonathan Haidt uit 2021 (Engelstalig origineel The Righteous Mind uit 2012). Een uitstekend boek wat het ontstaan van onze morele waarden en de invloed van cultuur daarop, onder de loep neemt. Veel wetenschappelijke onderbouwing, vlot geschreven, en vol ‘WOW-wist-ik-niet’. Het heeft mijn gedachten over moraliteit, religie en conservatieve politiek grondig veranderd.
Het managementboek Het rechtvaardigheidsgevoel …
… begint met een deel over intuïtie en rationeel beredeneren. Haidt gebruikt de vergelijking van een olifant en berijder. De olifant is de intuïtie en bepaalt welke kant het stel opgaat. De berijder heeft maar een klein beetje invloed. Moraliteit wordt bepaald door intuïtie, niet door rationaliteit.
Interessant vond ik de wetenschappelijke experimenten met hele jonge kinderen, waaruit blijkt dat onze allereerste moraliteit Care/harm is (ik las dit boek in het Engels). We kunnen er niet tegen als weerloze mensen/dieren leed wordt aangedaan. De tweede moraliteit is Fairness/cheating. Haidt maakt later een onderscheid in de interpretatie van Fairness van politiek links (iedereen gelijk, basisinkomen) en politiek rechts (proportioneel, hardere werkers krijgen meer salaris).
De moraliteiten van WEIRDo’s
Het tweede deel gaat over de vier andere moraliteiten: Liberty/oppression, Loyalty/betrayal, Authority/subversion en Sanctity/degradation. Haidt maakt zelf expliciet kennis met deze moraliteiten als hij op antropologisch onderzoek gaat in India. Hij ontdekt de link met ‘relaties’, die wij WEIRDo’s (mensen uit WEIRD gemeenschappen: western, educated, industrialized, rich, democratic) veel minder hebben dan andere gemeenschappen. WEIRDo’s zijn individualistisch en hechten daardoor vrijwel alleen aan de moraliteiten Care/ harm en Fairness / cheating. Dat is onze ‘Matrix’, onze realiteit.
Andere culturen, meer collectivistisch, hechten meer aan de groeps-gebaseerde moraliteiten, zitten in hun eigen Matrix. We hebben geen idee dat er een andere Matrix is! Niet alleen is dat onhandig, want we begrijpen anderen niet, het is ook eenzijdig, maakt ons minder menselijk.
De moraliteiten van collectivistische culturen
De groeps-gerelateerde moraliteiten worden verder uitgewerkt in het derde deel. Hierin gaat het o.a. over iets overhebben voor je land, je gemeenschap, zonder dat je er zelf beter van wordt. Haidt stelt dat in een ver, ver verleden groepsleden die té zelfzuchtig waren, profiteurs, al snel geen aansluiting meer hadden, geen vrouw konden krijgen en dus minder kinderen verwekten. ‘Groepige’ groepsleden gaven hun genen door. De groep wordt hecht door de groeps-gerelateerde morele normen; dit is het standaard gedrag, daar kun je van op aan, hoe groot de groep ook is. Uit onze evolutie blijkt dat hechte groepen beter samenwerken en daardoor succesvoller zijn.
Meer begrip voor (de moraliteit van) de ander
Dit is een uiterst relevant boek waarin de problematiek van vandaag de dag (cultuurverschillen, polarisatie) objectief, helder en humoristisch wordt geduid. Het beslaat een groot terrein, van evolutie, via antropologie naar psychologie, maar nergens is spraken van jargon. Vlot geschreven, ondanks de omvang las ik het bijna in één adem uit. En het boek heeft een goed doel: Haidt pleit voor meer begrip voor (de moraliteiten) van de ander.
Auteur Jonathan Haidt …
… is sociaal psycholoog en hoogleraar aan de Universiteit van New York. Hij schreef The Happiness Hypothesis (2006), The Righteous Mind (2012) en The Coding of the American Mind (2018).
Waarom is Het rechtvaardigheidsgevoel een must-read?
Omdat het begrijpen van de ander cruciaal is. Daarbij is het boek zeer goed geschreven, met veel (soms hilarische) voorbeelden.
Lees Elly d’r Recency en ontdek wat ik zo goed vond aan dit boek!
Ook andere lezers waarderen dit boek:
Bol.com geeft 5 * , Managementboek.nl geeft geen sterren.
Goodreads geeft het 4 *, en Amazon geeft 4 1/2 * (Engelstalige versie).
Waar kun je dit managementboek kopen?
Je kunt dit boek kopen o.a. bij
- Managementboek.nl
- Bol.com
- Libris.nl, steun je lokale boekhandel
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
- Of lees het gratis via Kobo-Plus…..
Is er een ESCIA Samenvatting van?
Nog niet. Kijk hier van welke boeken wél Samenvattingen zijn! Dat zijn er inmiddels al 40+ !
Is er een ESCIA leestoets van?
Nog niet. Kijk hier van welke boeken wél Leestoetsen zijn!
En wat vind jij?
Wat vind jij van dit boek?
Misschien heb je een tip voor een Must-Read? Laat een reactie achter!
Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates! Vul hier je emailadres in en ontvang tot 2x per week mijn blog in je inbox.