Het wereldschokkende en onweerstaanbaar lekkere verhaal van Tony’s Chocolonely geschreven door Jeroen Siebelink uit 2018 is misschien niet wereldschokkend, maar zeker wel schokkend. En misschien niet onweerstaanbaar, maar wel heel leuk en interessant. Een bedrijfsbiografie die je tegelijk wat leert over kinderarbeid, fairtrade en corruptie. En daarmee Tony’s chocolade nóg aantrekkelijker maakt.
Siebelink is er open over: hij heeft deze bedrijfsbiografie in opdracht van Tony’s geschreven. Maar, zo stelt hij, wel als journalistiek en kritisch werk, met alle vrijheid qua gesprekken en het inzien van documenten én bij het schrijven. Opvallend is dat Tony zelf (Teun van de Keuken) niet mee wilde werken: ‘het put me teveel uit’. Bij Jinek, in januari 2018, stelt Teun dat het boek niet deugt, een onderdeel is van een marketingcampagne. Maar dat Teun veel kritiek op Tony’s had en heeft is wél in het boek terechtgekomen. Zeer duidelijk is dat Teun vindt dat Tony’s te weinig doet aan ‘slaafvrij’ maken. Het boek legt uit hoeveel moeite dat kost en welke keuzes er gemaakt worden.
De bedrijfsbiografie Het wereldschokkende <…> Tony’s Chocolonely …
…. maakt in ieder geval duidelijk waar de naam, de verwarrende kleuren, de ongelijke brokken en de missie vandaan komen. Daar was ik wel nieuwsgierig naar. Het begint allemaal bij De keuringsdienst van waarde, waar de journalisten Teun van de Keuken, Maurice Dekkers en Roland Duong onethisch gedrag aan de kaak stellen. Ze bellen het informatienummer van allerlei A-merken en vragen waarom er water in de ham zit, of witte bonen in de Appelsientje. Hilarisch voor de kijkers, maar het leidt niet tot verandering. Soms wel tot juridische acties, die de drie zich niet kunnen veroorloven. Ze moeten het anders aanpakken. Een echt schandaal naar voren brengen! Een wereldschokkend en onweerstaanbaar lekker verhaal over een schandaal waar ze veel uitzendingen mee kunnen vullen. Meer impact maken door te herhalen!
Cacaoplantages
De volgende uitzendingen gaan over gedwongen kinderarbeid op cacaoplantages. Volgens de VN zijn er 2 miljoen kinderen die in de cacao werken in Ivoorkust en Ghana, die niets betaald krijgen, gevaarlijk werk doen, mishandeld worden. De chocoladeproducenten geven het toe, ja er is sprake van kinderarbeid, van slavernij zelfs. Maar ja, wat kun je eraan doen? De drie bedenken iets ludieks: Teun gaat zich aangeven bij de politie, want hij eet veel chocola en is dus medeplichtig aan die slavernij. Ze komen nergens. Wat dan? Ze gaan zélf chocola maken, slaafvrije chocola. Ze zullen Nestlé en de rest eens een poepie laten ruiken!
Ze bellen naar de VS, naar Ben & Jerry’s, een sociaal bedrijf waar ze mee willen samenwerken. Hebben die belangstelling voor stukjes slaafvrije chocola in hun ijs? Voor samen chocoladerepen maken? Dat hebben ze wel, maar in het gesprek met Teun struikelen ze regelmatig over de uitspraak van ‘Teun’. Zeg maar Tony, zegt Teun. Nu is het nadenken over de naam van hun chocola. Tony’s ligt voor de hand, maar nu nog iets met chocola erbij. ‘Chocolonely’ verzint een collega. De eenzame strijd van Tony, de eenzaamheid van de kindslaven. Het bekt lekker. Helaas trekt Ben & Jerry’s zich terug. Terug bij af. Nee, potverdorie, dan doen ze het toch helemaal zelf?!
De Tony’s Chocolonely reep
De wikkel dan, de kleur, het ontwerp. Rood moet het worden, de kleur van succes, van wereldmerken als CocaCola. Het staat voor alarm, alarm over slavernij in Afrika. Voor brutaal. Nou én, dat melkchocola in blauwe wikkels gangbaar is? Nou én, dat grote repen 180 gram zijn, en Tony’s 200 gram. En die ongelijke brokken? Die verwijzen naar de ongelijkheid in de wereld, en tegelijkertijd naar naar de geografie van de cacao-producerende landen in Afrika.
Slaafvrij
De grootste vraag die overblijft is de bewoording van slaafvrij. Op de wikkel staat niet ‘100% slaafvrij’. Zelfs niet gewoon ‘slaafvrij’. Maar: ‘samen maken we chocolade 100% slaafvrij’. De reden daarvoor vult het grootste deel van het boek. Ze dachten met het keurmerk ‘Fairtrade’ voor de cacaobonen de slaafvrije belofte waar te maken. Helaas. In Afrika worden vóór het transport alle bonen, fairtrade of niet, bij elkaar gegooid, zo blijkt uit hun éigen onderzoek in Ghana. Pogingen om de bonen van hun eigen plantages apart te houden worden gedwarsboomd door corrupte exporteurs. En als ook dat geregeld is, zitten ze nog maar op 50% slaafvrij, want van de cacaoboter, de andere helft van de chocolade, is helemaal geen oorsprong vast te stellen, niet traceerbaar. Daarom maken ze ook geen witte chocolade, dat is alléén cacaoboter.
Groeien, groeien
In de tussentijd is er een nieuwe aandeelhouder: Henk Jan Beltman. Hij stapt in als Tony’s een marktaandeel heeft van 1%. Dat is veel te weinig om enige impact te hebben, ze moeten groeien, groeien. Hij reist de wereld rond op zoek naar afzetmarkt, jaagt de omzet omhoog, verwaarloost zijn familie en krijgt een hartaanval. Hij doet een stapje terug. Teun heeft niet zoveel meer te maken met Tony’s, is geen aandeelhouder, en altijd erg kritisch. Toch wordt hij, als één van de initiatiefnemers, nog steeds overal bij betrokken. Hij blijft zeer kritisch en zelfs vilein: Tony’s heeft niets bereikt, het aantal kindslaven is zelfs nog toegenomen. Bij het 10-jarig bestaan van Tony’s in 2015 krijgen Teun, en veel personeelsleden, aandelen in Tony’s. Het maakt Teun minder vilein, maar niet minder kritisch.
Impact?
Heeft Tony’s wel wat bereikt met haar initiatief? Haar bonen en cacaoboter zijn per 2018 traceerbaar, maar de markt doet er nauwelijks aan mee. Haar boeren krijgen een eerlijke prijs, maar dat zijn er maar 4500 van de 2,5 miljoen. De andere merken volgen niet, die letten op de kleintjes. Wel komen er wat duurzame merken bij. Andere merken willen wel Tony’s traceerbare bonen kopen, maar zélf traceerbaar inkopen in Afrika? Nee. Veel te veel moeite. Steeds meer boeren vallen onder Fairtrade, maar het (iets verhoogde) loon is nog steeds te laag om van te leven. Kinderen werken nog steeds mee op de plantages, soms met onschuldige klusjes, en soms met dwangarbeid.
Om dit systeem te veranderen, is de medewerking nodig van de andere chocolaproducenten, van winkels, die kritischer moeten zijn op wat ze in de schappen leggen, van overheden die maatregelen moeten nemen en voor handhaving moeten zorgen. En van de consumenten, die betere keuzes moeten maken.
Iets is beter dan niets
Ik vond het een uitstekend geschreven verhaal wat veel informatie geeft over kindslaven en hoe het er aan toe gaat op plantages en havens in Ghana. Bepaald schokkend. Ik houd in mijn achterhoofd dat het een geromantiseerd verhaal is, en in opdracht geschreven. Misschien is Tony’s in werkelijkheid wel commerciëler en minder deugdzaam als in het boek naar voren komt. Kan. Maar dat maakt het niet minder interessant en leerzaam. En het maakte van mij een nog grotere Tony-fan. Iets is beter dan niets.
Ik gaf het boek 4 *
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
of
of
Libris.nl, steun je lokale boekhandel
Voor bovenstaande links krijg ik een beetje provisie. Zonder provisie:
- YouBeDo, goed voor jouw goede doel
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
- Of lees het gratis via Kobo-Plus…..
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief of op de wekelijkse blog-updates!