Janine Benyus (een Amerikaanse schrijfster over biomimicry) werkte eens samen met een ontwikkelaar bij een renovatie van een buitenwijk van een grote stad. Zij stelde voor gebouwen te ontwerpen die ‘biomimetische’ levende muren hadden: ze zouden CO2 opslaan, zuurstof afgeven en de lucht filteren. De ontwikkelaar’s eerste reactie was: waarom zou ik de rest van de stad van schone lucht voorzien?
Dat is de kern van boek Donuteconomie van Kate Raworth: we hebben de kennis, de technologie, het geld om duurzaam te leven. Wat we níét hebben is een gevoel van urgentie, de wil om net iets meer te doen dan waar we mee ‘wegkomen’, en een inzicht in hoe onze economische waarden de planeet en de mensheid beïnvloeden. Wat ontbreekt is de juiste mindset: economie is méér dan bbp!
Het concept van de Donut bestaat al jaren, maar ik had er nog nooit van gehoord. Dat geldt waarschijnlijk voor meer mensen met een financiële achtergrond, zoals ik. Duurzaamheid en economie is geen ‘match made in heaven’ zo lijkt het. In dit boek wordt heel goed uiteengezet welke economische theorieën wij aanhangen, gebaseerd op boeken uit zeg, 1950, met denkbeelden uit, zeg, 1850. Door allerlei complexiteiten en invloeden van buitenaf te weren uit de economische wetenschap, is men erin geslaagd om lineaire verbanden te formuleren die eigenlijk niet bestaan. Niet alleen zijn ze te beperkt, pas de laatste jaren, met de beschikking over Big Data, kan worden aangetoond dat ze ook feitelijk onjuist zijn.
Auteur Kate Raworth start dit buitengewoon leerzame boek met een uitleg van het bbp (bruto binnenlands product), wat hèt meetsysteem van de welvaart is, en van onze fixatie op bbp-groei. Die groei wordt geacht van alles beter te maken, van het uitbannen van armoede, via volkomen werkgelegenheid tot het milieu. Uit onderzoeken blijkt echter dat dit niet het geval is. Weg met die fixatie!
Het boek gaat verder over ‘welvaart’ (to thrive). Natuurlijk wil iedereen leven als bijvoorbeeld een Australiër. Iedereen wil dat in zijn/haar 12 basisbehoeften wordt voorzien: 1. voldoende eten; 2. schoon water en sanitair; 3. energie en kook-voorzieningen; 4. onderwijs en gezondheidszorg; 5. huisvesting; 6. minimuminkomen en behoorlijk werk; 7. informatie en sociale steun (netwerk); 8. sekse gelijkheid; 9. sociale gelijkheid; 10. politiek stemrecht; 11. vrede; 12. rechtvaardigheid. We zijn er echter nog steeds niet in geslaagd om dit te regelen, zelfs voldoende eten is al te lastig: 13% van de wereldbevolking is ondervoed, terwijl zij maar 3% van het wereldwijd verbouwde voedsel nodig hebben. Ondertussen verspillen we minstens 30% (!) van dat verbouwde voedsel. Dus…..met maar 10% van het voedsel dat we weggooien kunnen we honger uitbannen. Als we de juiste mindset hadden…voor rechtvaardige verdeling.
Om de hele wereldbevolking te laten leven als een Aussie, hebben we de hulpbronnen nodig van 3 planeten Aarde. Dat gaat hem niet worden. We putten de aarde uit en vervuilen hem dat het een lieve lust is. Wetenschappers hebben 9 cruciale ‘planetaire processen’ gedefinieerd: 1. klimaatverandering; 2. verzuring van de oceaan; 3. chemisch afval; 4. stikstof en fosforopname; 5. zoet waterverbruik; 6. ontbossing; 7. verlies van biodiversiteit; 8. luchtvervuiling; 9. aantasting van de ozonlaag. Diezelfde onderzoekers hebben grenzen geschat, waarbuiten het gevaarlijk wordt. En raad eens? Voor 8 van die 9 zitten we al boven die grenzen en doen we veel te weinig om er weer onder te komen. We doen zo min mogelijk, en zeker niet iets voor een ander, zoals uit het voorbeeld aan het begin blijkt. We hebben een andere mindset nodig…om regeneratief te denken en te doen.
Terug naar de Donut: een ring, tussen de 12 menselijke basisbehoeften aan de binnenkant en de 9 planetaire processen aan de buitenkant. De kunst is dus om in die Donut te blijven, iedereen in welvaart levend zonder de Aarde onherstelbaar te beschadigen. Kate slaagt erin om in dit boek veel voorbeelden te geven hoe we dit zouden moeten aanpakken. Er zijn namelijk al heel veel initiatieven die bewijzen dat we de kennis en technologie hebben. Geld zou ook geen probleem moeten zijn: er is genoeg, het gaat alleen voornamelijk naar de superrijken (bedrijven en mensen), in plaats van naar de armen en het milieu. Daar is dus wat werk aan de winkel. En daar wringt ook de schoen: wie gaat het initiatief nemen om dáár geld weg te halen?
Je zou zeggen dat zo’n andere mindset onmogelijk is, dat de Donut een utopie is. Het boek komt echter heel logisch en realistisch over: je vraagt je af waarom we dit niet al veel eerder begrepen en omarmden. Het is een hoopvol, goed geschreven, met veel verwijzingen en onderzoek onderbouwd boek met een visie waar ik in geloof. Nu vind ik (als enige in Nederland waarschijnlijk) de windmolens ook best mooi, dus misschien ben ik bevooroordeeld…..
Geen minpuntjes? Jawel. Kate gebruikt drie metaforen: het koekoeksei, het toneelstuk en het vliegtuig. Het toneelstuk vind ik erg gezocht: ze presenteert het als het script (van de economie) herschrijven en de personages (de Markt, de Staat, het Bedrijfsleven etc.) anders typeren. Hierdoor ontstaat ook de associatie met ‘verzinsel’ wat je nu juist niet wilt.
Een uitstekend boek en zeer lezenswaardig, voor mij een eye-opener! 4 en 1/2 sterren!
Je kunt dit boek bij Bol.com of Managementboek.nl bestellen.
Geen tijd, geld of interesse in dit boek? Lees dan mijn Samenvatting (te koop bij Bol.com als eBook of in de shop (als eBook èn pdf) en leer efficiënt!
Verder lezen?
Ik las nog een aantal andere bijzonder interessante boeken over dit onderwerp. Zoals:
Geld stuurt de wereld, jij bepaalt de koers, van Anne-Marie Rakhorst. In 2015 hadden wij als particulieren in Nederland totaal 2300 miljard euro aan pensioentegoeden, spaargeld en belegd vermogen. Met zo’n bedrag zouden we invloedrijk moeten zijn! Niet dus. We zijn overgeleverd aan de keuzes van de vermogensbeheerders van onze beleggingsfondsen en pensioenfondsen. Wat kunnen we doen? In dit boek wordt hierop antwoord gegeven. Lees mijn recensie of kijk direct op Managementboek.nl of Bol.com.
Pioniers van de nieuwe welvaart van Kees Klomp. Dit is een goed geschreven, aantrekkelijk opgemaakt boek over de betekeniseconomie, met tekeningen en schema’s, veel quotes en inspirerende voorbeelden. Omdat het ingaat op theorie èn praktijk, de harde kant (bedrijfsvoering en winst) èn de zachte kant (drijfveren en altruïsme) belicht, is het afwisselend, interessant en inspirerend. Ikzelf las over veel bedrijven die ik niet kende (als boekenliefhebber zocht ik gelijk de altruïstische boekwinkel YouBeDo op!), en leerde tegelijkertijd veel over ondernemerschap. Lees mijn recensie of kijk direct op Managementboek.nl of Bol.com.
Tijd voor de betekeniseconomie van Kaj Morel. Het boek geeft inzicht in het ontstaan van de vrijemarkteconomie, en toont aan dat het onderliggende neoliberale denken ’onze’ eigen keuze was in de jaren 80 van de vorige eeuw. We kunnen nu dus ook andere keuzes maken! Lees mijn recensie of kijk direct op Managementboek.nl of Bol.com.
Elly Stroo Cloeck schrijft samenvattingen en recensies van managementboeken en ontwikkelt Pemanente Educatie op basis van managementboeken.