Gedragsverandering is bij lange na niet voldoende om onze uitstoot in 2050 op 0 te krijgen. Bomen planten gaat ons ook niet redden. En veel geld investeren in producten met een lagere uitstoot om in 2030 onze klimaatdoelen te halen is geen goed idee. Maar we moeten nu wel supersnel aan de slag! Waarmee dan? Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden van Bill Gates uit 2021 geeft het antwoord. Technologie!
De kern van het boek Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden …
… is dat we groene (volstrekt uitstootvrije) technologische oplossingen nodig hebben. Sommige oplossingen zijn er al, en andere moeten nog ontdekt worden. Maar het is niet alleen een kwestie van aanbod, maar ook van vraag. Want we moeten die oplossingen wèl gaan gebruiken!
Het probleem daarmee is dat ‘groene’ oplossingen nu nog duurder zijn dan ‘niet-groene’. Dat moeten we dus veranderen. Dat kan door het goedkoper maken/ worden van groene oplossingen, bijvoorbeeld door opschalen. Het kan ook door het duurder maken van niet-groene oplossingen. Maar er zijn ook al veel oplossingen met een relatief lage groene meerprijs. Die kunnen, nee móéten we nu al inzetten. En als we dat niet al doen, waarom eigenlijk niet?
Het klimaatprobleem
Het boek begint met drie algemene hoofdstukken. Waarom is het nodig om naar 0 uitstoot te gaan, hoe lastig is dat en hoe blijf je grote geheel zien? Dat het nodig is lijkt overduidelijk, maar Gates zet nog even kort uiteen wat het verschil is tussen 1,5 en 2 graden opwarming. Niet alleen 0,5 graad, maar een verdubbeling aan ellende qua gebrek aan schoon water, minder maisoogsten, warmere en vochtiger lucht, muggen (inclusief malaria) die uitwijken naar vochtiger streken, hitteberoerten doordat we in vochtige lucht niet goed zweten …. en nog veel meer. Niet onbekend, maar goed om dit nog even duidelijk te maken.
Uitstoot van CO2, waar en hoeveel?
Daarna wordt ingezoomd op gebieden waar technologisch veel te winnen is: Energie-opwekking (dit staat voor 27% van onze uitstoot), industrie en bouw (31%), voedselvoorziening (19%,) transport (16%) en verwarming/verkoeling (7%).
In deze hoofdstukken vond ik veel informatie die nieuw voor me was. Zoals de verschillen in vermogen versus de ruimte die diverse energiebronnen innemen. Gates lijkt een fan van kernenergie: kernsplijting en kernfusie. Uitstootvrij, betrouwbaar, kost weinig ruimte, en is grootschalig in te zetten. Maar ook initieel duur door de bouw van kerncentrales, uranium kan misbruikt worden en afval is moeilijk op te slaan. We moeten dus werken aan de oplossing hiervoor, en dit zou een travelling wave reactor kunnen zijn. Kernfusie is zo mogelijk nog veelbelovender, want draait op ….zeewater.
Een eye-opener voor mij in het hoofdstuk industrie/ bouw was de enorme uitstoot van cement en staal. Hier gaan we steeds meer van gebruiken, door de groeiende wereldbevolking, maar ook omdat iedereen liever in een betonnen huis woont dan in een rieten hut. Beton en staal kunnen we niet maken zonder dat er CO2 vrijkomt, want dat is een bijproduct van het productieproces. Kalksteen plus hitte = calcium plus CO2. IJzererts plus steenkool = staal plus CO2. De oplossing hiervoor zou carbon capture moeten zijn. Dat is duur …
Natuurlijk ontbreekt een smakelijke uiteenzetting van poepende, boerende en schetenlatende koeien, onze hang naar vlees, kunstmest voor de planten en het vervangen van landbouwgronden door bossen niet. Over dat laatste: er is berekend dat de helft van de aarde bebost moet zijn om de uitstoot van de Amerikanen (alléén al van de Amerikanen) op te nemen.
Wat moeten we doen?
Daarna volgen een aantal hoofdstukken om ons te activeren: aanpassen, overheidsbeleid, een holistisch plan en wat we individueel kunnen doen. Interessant is zijn waarschuwing dat als we ons teveel richten op het verminderen van de uitstoot in 2030, we het ons wel eens heel lastig kunnen maken om de 0 uitstoot in 2050 te halen. Als voorbeeld noemt Gates de gascentrales: de uitstoot vermindert ten opzichte van kolen, maar die gascentrales zullen in 2050 nog steeds in werking zijn om ze rendabel te krijgen, en ze stoten dan nog steeds broeikasgassen uit.
De derde wereld
Gates zou Gates niet zijn als hij niet regelmatig de problematiek van de allerarmsten naar voren brengt. Kun je een arme boer verbieden om een tweede koe te kopen, zodat hij wat meer kan sparen en zijn kind naar school kan laten gaan? Ten slotte is een tweede koe een verdubbeling van zijn CO2 uitstoot. Foei! Ook zullen de allerarmsten als eerste het slachtoffer zijn van de gevolgen van de klimaatramp: extreme droogte en overstromingen.
Gates en duurzaamheid?
Natuurlijk verschijnen er veel boeken over duurzaamheid op dit moment. En voor velen zal de kennis van Gates niet nieuw zijn. Waarom dan toch dit boek lezen? Het voordeel van Gates is denk ik, dat hij erg macht heeft, via zijn reputatie èn via de Gates Foundation, en dat hij daarmee meer invloed kan uitoefenen bij regeringsleiders, CEO’s etc. Zijn mening is dus belangrijk. Daarbij heeft hij ‘skin in the game’, in die zin dat hij een aantal start-ups financiert/ financierde (er gaat er nogal eens eentje failliet) die zich richten op duurzaamheid. Al meer dan een miljard dollar heeft hij in uitstootvrije technologie gestopt. Hij ‘walks the talk’. Een goede reden voor hem om zich er uitgebreid in te verdiepen, en veel wetenschappers te spreken.
Die wetenschappers focussen zich op de ‘harde kant’, technologie dus. Gates is dan ook een ‘technofiel’ zo zegt hij zelf in het voorwoord. In het boek heeft hij het weinig over gedragsverandering. Minder vliegen en autorijden helpt, maar niet genoeg, dat hebben we gezien aan 2020, tijdens de Coronacrisis. De uitstoot verminderde met maar 5%. Geen vlees meer eten is lastig (vooral voor Amerikanen) maar Gates ziet veel in vleesvervangers en vooral in kweekvlees. Zijn conclusie: gedragsverandering zal nooit voldoende zijn om onze uitstoot naar 0 te brengen, vandaar de focus op technologie.
Evaluatie
Naast de interessante inhoud is dit ook een heel goed geschreven boek. Gates maakt het persoonlijk met zijn eigen ervaringen, met name die in de derde wereld. Daarnaast lijkt het wetenschappelijk goed onderbouwd, terwijl hij alle techniek op een simpele manier, met cijfers en berekeningen, inzichtelijk maakt. Je kunt niet anders dan tot dezelfde conclusie komen.
En dan? Wat kun je als individu doen? Stemmen natuurlijk, op een klimaatvriendelijke partij (dat heb je vast wel gedaan), als consument kiezen voor uitstootvrije producten, als bedrijf investeren in uitstootvrije innovaties. En vooral: praten met de mensen om je heen, op een positieve manier, met een op feiten gebaseerde mening. Kiezen en beïnvloeden dus. Ah, daar is het dan toch: gedrag!
Uitstekend boek, ik gaf het 4 1/2*
Ken je het? Wat vond je ervan?
Je kunt dit boek kopen bij Managementboek.nl, maar ook bij Bol.com, bij je lokale boekhandel en tweedehands (duurzaam!) bij Boekwinkeltjes.nl
Verder lezen
Bill Gates is een grote fan van wetenschapper Vaclav Smil, die veel schreef over energie. Gates verwijst naar een aantal daarvan, voornamelijk Energy myths and realities en Energy transitions. In 2019 bracht hij Growth uit, waarin hij probeert te verklaren waarom alles en iedereen steeds maar wil groeien. Is dat onze natuur? Growth was mijn eerste Must-Read. In januari 2021 is er een nieuw boek van hem verschenen: Cijfers liegen niet.
Gates is kort (maar wel duidelijk) over de mogelijke gevolgen van de klimaatcrisis. Wie daar nog wat meer over wil lezen kan ik De onbewoonbare aarde van David Wallace van harte aanbevelen. Ik schreef hier eerder een recensie over en bestempelde het als een Must-Read. Een angstaanjagend boek.
In Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden worden zeer veel feiten gebruikt, en Bill Gates is hier dan ook een fel pleitbezorger voor. Hij drukt ons op het hart onze meningen met feiten te onderbouwen en niet te polariseren. Ook stelt hij dat de ontwikkelingen uit het verleden hem hoopvol stemmen: we hebben al zoveel weten te verbeteren, zoveel ziekten uitgebannen, dan moet deze uitdaging ons toch ook lukken. Hij verwijst veel naar de website Our world in data, en het hierop gebaseerde boek Feitenkennis van Hans Rosling. Dat las ik ook al eerder, recenseerde het, en schreef uit enthousiasme een Samenvatting ervan.
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.