Zou het niet geweldig zijn als we alleen meningen ventileerden waarvan we ook de feiten kenden? Helaas doen we dat niet. Op relatief simpele vragen als waarom de wereldbevolking groeit, hoeveel meisjes naar school gaan, enzovoorts geven we steevast een mening die volstrekt onjuist is. In het amusante en onthutsende Feitenkennis (vertaling van Factfulness uit 2018) geeft Hans Rosling een weergave van zijn onderzoek naar het waaróm van die misvattingen.
Het managementboek Feitenkennis…
… begint met een zo-op-het-oog simpele test met 13 multiple choice vragen.
- In alle landen met laag inkomen, welk % meisjes gaat naar school? (20%, 40% of 60%).
- Waar leeft de meerderheid van de wereldbevolking? (in landen met laag inkomen, gemiddeld inkomen, hoog inkomen).
- In de laatste 20 jaar is het deel van de wereldbevolking dat in extreme armoede leeft… (bijna verdubbeld, hetzelfde gebleven, gehalveerd)
- enzovoorts
Als je zou gokken, zou je 33,3% van de antwoorden goed hebben. Rosling noemt dat de apen-score, en in zijn tabellen gebruikt hij een leuke apenkop om die score zichtbaar te maken. Hoe zou jij scoren? Ik deed de test ook, en ook al was ik ‘gewaarschuwd’ (ik had al het een en ander gehoord over dit boek), ik had er toch maar 5 goed, net 40%, dus een apenscore.
Systematische fouten
Rosling heeft tijdens zijn jarenlange onderzoek duizenden mensen dit soort vragen voorgelegd, en de score? Slechts 10% van de proefpersonen scoorde beter dan de aap. En dat zijn geen domme, onontwikkelde mensen, nee, deze percentages vind je in groepen met Nobelprijswinnaars, onderwijzers, wetenschappers…En niemand had àlles goed. Niemand!
Het gaat dus niet om intelligentie. Sterker nog, de foute antwoorden zijn systematisch fout: altijd een negatievere keus dan het goede antwoord! Waarom zijn we zo negatief? Dáár gaat dit boek over, niet over dat het zo goed gaat in de wereld. Nee, het gaat nog steeds slecht in de wereld, zegt Rosling, maar wel minder slecht dan wij denken. Dat komt door 10 denkfouten.
Denkfouten
De eerste denkfout die wordt uitgewerkt gaat over onze zwart-witte mindset. We denken in uitersten: ijskoud of bloedheet, rijk of arm. Daartussen is een kloof. Echter, we missen de ‘gemiddelden’, lauw, of middeninkomen. Wij (degenen die dit boek lezen) zijn rijk, en denken dat de rest ‘dus’ arm is. Terwijl de meeste mensen een levensstandaard hebben die vergelijkbaar is met die van het rijke westen in 1950. Dat is geen armoe! Er is dus helemaal geen kloof. De theorie achter dit kloof-instinct wordt prachtig weergegeven met foto’s, tabellen en plaatjes, en uitgewerkt op basis van vraag 2.
De tweede denkfout is het negativiteit-instinct: we hebben meer aandacht voor negatieve zaken. Daarom denken we ook dat het steeds slechter gaat met de wereld, terwijl feitelijk de meeste ontwikkelingen, zoals levensstandaard, levensverwachting, etc. positief zijn. Waarom dan toch die negatieve gedachten? 1. We herinneren ons het verleden niet goed, dus ‘zien’ we de vooruitgang niet. 2. de berichtgeving (door het nieuws, of activisten) is selectief. 3. als het nog steeds slecht is, voelt het wat harteloos om te zeggen dat het beter gaat! (We denken niet na, maar voelen).
Hierna worden nog 8 denkfouten uitgewerkt, elk met de betreffende onderzoeksvragen (die je ongetwijfeld fout beantwoord hebt) ter illustratie. Je leert zo niet alleen over je denkfouten, maar ook over de ontwikkelingen in de wereld.
Na elke denkfout worden tips gegeven hoe je dit kunt beheersen. Bij het negativiteitsinstinct moet je je realiseren dat 1. Slecht en Beter tegelijkertijd is mogelijk. Toegeven dat iets beter is geworden houd niet in dat we klaar zijn: het moet nóg beter. 2. Goed nieuws is geen nieuws. 3. Het verleden herinneren we ons als beter dan het was.
Hoopvol
Alles bij elkaar is het een hoopvol boek (want het gaat misschien niet goed, maar wel beter met de wereld), en het leert je hoopvol te zijn, o.a. door altijd de huidige situatie te vergelijken met hoe het was. Daarnaast geeft het boek hele goede voorbeelden van hoe we te snel conclusies trekken.
Het is erg prettig en vaak grappig geschreven (ik las het boek in het Engels) en de (wiskundige) onderbouwingen zijn duidelijk uitgelegd zodat iedereen ze goed kan volgen. Het boek is mooi uitgevoerd: naast de statistieken en tabellen heeft het veel betekenisvolle tekeningen.
Lessen
Ik heb veel geleerd over mijn ‘instincten’ maar ook over de wereldwijde ontwikkelingen, en de verklaringen voor die ontwikkelingen (zoals wanneer en waarom de wereldbevolking zich zal stabiliseren).
De les: verzamel feiten voordat je een mening geeft. Maar verdiep je ook in de context van die feiten, en realiseer je dat er andere verklaringen dan de voor-de-hand-liggende mogelijk zijn!
En (uit het Generalisatie Instinct): als je in Tunis een half-afgebouwd huis ziet: denk dan niet dat de bewoners lui of ongeorganiseerd zijn……. Veronderstel dat ze heel slim zijn, en voor welk probleem dit een oplossing is! Dat is óók een goede les!
Ik gaf het boek 5 *
En wat vind jij? Laat een reactie achter!
Je kunt dit boek kopen bij Managementboek.nl en Bol.com
Inmiddels schreef ik een Samenvatting van dit uitstekende boek! Die Samenvatting koop je hier.
Verder lezen?
Als het gaat om het blootleggen van onze denkfouten (biases), onderbouwd door uitgebreid wetenschappelijk onderzoek, is het boek Volmaakt onvoorspelbaar (The upside of irrationality) van Dan Ariely een uitstekende keuze. Hier lees je meer over dit boek.
Het beste boek op dit gebied vind ik nog steeds Ons feilbare denken (Thinking, Fast and Slow) van Daniel Kahneman. Hierin worden de twee systemen van je hersenen beschreven: het efficiënte, snelle, intuïtieve, foutgevoelige systeem 1 en het energie-vretende, langzame, rationele, betrouwbare systeem 2. Dat systeem 1 zorgt voor héél wat biases! Ik was zo enthousiast dat ik er een Samenvatting van schreef, en erna een Leestoets voor je PE-verplichting. Hier lees je meer over dit boek.
Ben je geïnspireerd om je algemene ontwikkeling te verbeteren, dan is een Must-Read Sapiens, het eerste boek van Yuval Noah Harari. De geschiedenis van de mensheid, die best wel een schurk is, op een meeslepende en ironische manier beschreven. Ook bij dit boek haal je er het meest uit als je het in het Engels leest, vooral de woordgrappen zijn subliem. Hier lees je meer over dit boek.
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management via haar bedrijf ESCIA. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.