Must-read #122: De kracht van Atlantis van Ayn Rand uit 1957 (Engelstalig origineel Atlas Shrugged). Fictie? ja, fictie. Maar wel superspannende en ook leerzame fictie, het is namelijk een businessnovelle. Dit invloedrijke boek zou het neoliberalisme ge-kickstart hebben. En nu we daar zo tegen zijn, is het goed ‘de bron van het kwaad’ eens te leren kennen.
Het boek De kracht van Atlantis…
… zou het invloedrijkste boek van de VS zijn, na de bijbel, zo stelt Wikipedia. Het kwam uit midden in de Koude Oorlog, geschreven door een auteur die uit Rusland geëmigreerd was en het communisme aan den lijve had ondervonden. De auteur, Ayn Rand, kon ook geweldig schrijven, dus is het misschien niet zo raar dat het zo’n enorme impact had.
Helden
Het verhaal gaat over een aantal succesvolle zakenmensen, allemaal heel bewonderenswaardig productieve en moreel hoogstaande mensen. Ik identificeerde me al direct met de heldin: Dagny. Jong, mooi, superslim, succesvolle zakenvrouw. Ze leidt een spoorwegbedrijf. Voor de mannelijke lezers is er Hank. Stoer, knap, gedreven, eigenaar van een staalbedrijf. Dan Francisco, eigenaar van kopermijnen en Ellis, een oliebaron. Grappig is Ragnar, een omgekeerde Robin Hood. En niet te vergeten John Galt. Wie is John Galt? Dat is dé vraag. Het boek begint ermee en de vraag komt steeds terug, tot aan de laatste hoofdstukken. John Galt is de aanstichter, een originele denker. Dit zijn onze vrij karikaturale helden.
Schurken
Daarnaast zijn er schurken: de profiteurs, de plunderaars. Dagny’s broer James is eigenaar van het spoorwegbedrijf, maar voert geen klap uit. Hank’s broer Philip doet en kan helemaal niks, maar vindt dat hij recht heeft op een fijne functie in het staalbedrijf. En dan is er de overheid, die uitgaat van gelijke kansen voor iedereen (ik noem het even socialisme), en steeds meer wetten ontwikkelt om ook de meest incompetente zakenlieden een flink deel van de taart te geven. Je kunt dit ook lezen als het vermijden van monopolies en zorgen voor voldoende concurrentie.
Helaas heeft het niet echt een positief effect op de productiviteit of op de kwaliteit van de producten en diensten, deels door de corruptie en het nepotisme waar dit mee gepaard gaat.
De ondergang
In een verhaal dat loopt als een trein (pun intended) zien we Dagny, Hank en andere tycoons alles verliezen in een strijd tussen verstand en gevoel, creativiteit en nepotisme, productiviteit en profiteren. De zakenlieden hebben het nooit voor het geld gedaan, maar voor hun trots, hun autonomie, de zakelijke uitdagingen. De profiteurs doen het echter wèl allemaal voor het geld en de macht, en zijn uiterst onrechtvaardig en onethisch. Maar: ze zijn de overheid en er valt niet van ze te winnen.
John Galt heeft een origineel idee: hij haalt de tycoons over te gaan staken. De bedrijven worden daarna door hun opvolgers slecht gemanaged; het uitgangspunt ‘iedereen werkt naar vermogen, iedereen krijgt naar behoefte’ blijkt niet te werken en demotiveert de beste arbeiders, die er dan óók mee stoppen. De bedrijven, de economie en uiteindelijk de hele maatschappij gaan ten onder. Behalve Atlantis, waar de tycoons naartoe vertrokken zijn.
Objectivisme
Op een aantal plekken in het boek wordt de onderliggende filosofie van auteur Ayn Rand toegelicht: het objectivisme. Het gaat uit van het verstand, rationaliteit, van productiviteit en zelfzucht, van je eigen geluk voor alles. Dat klinkt negatief, helemaal in deze tijd van Betekenis, degrowth, en klimaatcrisis. Toch weet Rand in de betreffende monologen (waaronder een enorm lang stuk dat als speech van John Galt de ether in gestuurd wordt) mij wel te overtuigen ….., terwijl ik geen fan ben van het neoliberalisme en links stem. Dat tekent de goede pen die deze auteur heeft. En het verbaast me dan ook niet dat Reagan en Thatcher beide fan waren van Rand en haar filosofie volgden. En zelfs nu, in 2023, heeft ze nog een hele grote schare volgelingen.
Auteur Ayn Rand …
… werd in 1905 in Rusland geboren als Alisa Zinovyevna Rosenbaum, en studeerde af als historica. Ayn Rand was haar pseudoniem toen ze begon met schrijven. Haar vrij welgestelde familie raakte in de revolutie van 1919 alles kwijt en vluchtte naar Oekraïne. In 1921 keerden ze terug naar Rusland, waar ze van de hand in de tand leefden. Rand emigreerde in 1926 naar de VS, noemde zich Alice en trouwde met Frank O’Connor, een acteur. Haar familie werd emigratie uit Rusland geweigerd.
Rand werd rond 1940 politiek actief voor de Republikeinen. Rand had als filosofie het Objectivisme: ratio was de enige weg naar kennis, geloof en religie wees ze af, evenals collectivisme en anarchisme. De overheid moest klein zijn, ze was een voorstander van laissez-faire kapitalisme. Haar invloed op machtige Republikeinen, met name Reagan en Greenspan was groot en bleef ook na haar dood in 1982 groot, zo zou ze zelfs het team van Trump hebben beïnvloed. Er is nog steeds een grote aanhang voor haar Objectivisme.
Rand werd bekend door haar roman De eeuwige bron (The fountainhead) uit 1943. In 1957 schreef ze haar magnum opus De kracht van Atlantis (Atlas Shrugged), en daarna nog een aantal non-fictie werken.
Waarom is De kracht van Atlantis een must-read?
Omdat het belangrijk is het gedachtengoed van je tegenstander te kennen! Maar ook omdat het duidelijk is dat de huidige polarisatie terug te voeren is op het Objectivisme en dit boek. De tyconen zijn helden, de socialisten schurken.
Lees Elly d’r Recency en ontdek wat ik zo goed vond aan dit boek!
Ook andere lezers waarderen dit boek:
Bol.com geeft 4 1/2 * , Managementboek.nl geeft geen rating.
Goodreads geeft het 3 1/2 *, en Amazon geeft 4 1/2 * (Engelstalige versie).
Waar kun je De kracht van Atlantis kopen?
- Managementboek.nl
- Bol.com
- Libris.nl, steun je lokale boekhandel
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
- Of lees het gratis via Kobo-Plus…..
Is er een ESCIA Samenvatting van?
Nog niet. Kijk hier van welke boeken wél Samenvattingen zijn! Dat zijn er inmiddels al 40+ !
En wat vind jij?
Wat vind jij van dit boek?
Misschien heb je een tip voor een Must-Read? Laat een reactie achter!
Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates! Vul hier je emailadres in en ontvang mijn blog in je inbox.