Ben ik een masochist? Ik vroeg het me even af, toen ik glimlachend en met veel plezier Rutger Bregman’s Morele ambitie uit 2024 las. Hij betoogt hierin dat velen van ons, onze talenten verspillen met werk dat de maatschappij geen goed doet. De spiegel die me werd voorgehouden, gaf geen fraai beeld, de voorbeelden van effectievere mensen gaven me een schuldgevoel. En ik lachte hardop ….
De confronterende vragen en onaangename feiten in Morele ambitie doen pijn. Ik vond me altijd wel een van de Meeste mensen die deugen, maar inmiddels weet ik dat ik een gemakzuchtige verspiller ben. Ik heb zó weinig impact dat ik net zo goed niet had kunnen bestaan. Gelukkig geeft Rutger een aantal uitgangspunten waarmee ik aan de slag kan. Maar belangrijker nog: waarmee mensen die nog midden in hun werkende leven zitten, aan de slag kunnen. Een zeer nuttig boek dus, en geweldig geschreven, in de typische botte Bregman-stijl.
Het maatschappelijke boek Morele ambitie …
… begint met te stellen dat je ‘niet goed bent zoals je bent’. Misschien heb je een onzinnige baan (marketeer of bankier) of zelfs een immorele baan (werk je in de tabaks- of wapenindustrie) of nog erger: streef je naar géén baan (passief inkomen, rentenieren). Je draagt in ieder geval niks bij aan de maatschappij en die ambitie heb je ook niet. Of misschien ben je consultant, superslim en met een hoop ambitie. Je voegt best wat toe aan de maatschappij, maar niet zoveel. Je bent in ieder geval niet bezig met de grote uitdagingen van deze tijd, meer met jezelf en je corner office. Of misschien ben je wel idealistisch, maar niet zo ambitieus. Je streeft naar geen impact: geen vlees, niet vliegen, geen kinderen, geen plastic rietje. Je protesteert op sociale media. Maar woorden zijn geen daden. Geen impact. Dan kun je net zo goed niet bestaan.
Besmetting
Gelukkig zijn er ook mensen die wél idealistisch zijn, en wél ambitieus, die wél actie ondernamen. Het boek vervolgt met een groot aantal historische voorbeelden waar inderdaad heel wat van te leren valt. Regelmatig komt Thomas Clarkson voorbij, die tegen slavernij vocht. En met succes. Hij was onvermoeibaar bezig anderen achter die goede zaak te krijgen, en dat lukte. De meeste mensen komen over het algemeen pas in actie als ze gevraagd worden. Heel weinigen hebben een hele lage actiedrempel, die komen uit zichzelf in actie, hebben niemand nodig die ze overhaalt: de ‘zeroes’. Alle anderen zijn ‘ones’ of ‘two’s of zelfs ‘hundreds’ (die komen pas in actie als de halve stad meedoet). Maar iedereen laat zich vroeg of laat beïnvloeden, kuddegedrag, weetjewel. Je kunt het zien als een besmetting. Dus: laat je besmetten. En besmet anderen.
Het boek gaat verder met beschrijven op welke manieren je anderen kunt besmetten. Op de barricaden, of juist als dossiervreter, auteur, onderzoeker, door het publiceren van onaangename waarheden, het voeren van juridische procedures, etc. Zoek gelijkgestemden en vorm een ‘cult’. Maar: wees niet te radicaal, sluit compromissen om je doel te bereiken, ga strategisch te werk.
5 illusies
Vermijd de 5 illusies: 1. Bewustzijn. Bewustzijn zonder actie is nutteloos. 2. Goede intenties. Niet genoeg, het gaat om de resultaten, verspil je moeite niet aan verkeerde initiatieven, hoe goed bedoeld ook. 3 Puurheid. Verwacht niet dat je medestanders over álles precies zo denken als jij, jaag ze niet weg om zaken die minder met het doel te maken hebben. Zoals de organisatie NARAL: voor abortus zijn, maar feministen die voor abortus zijn, maar een andere mening over transvrouwen hebben dan jij, uitsluiten. Een ander, herkenbaar voorbeeld: klimaatverandering en herstelbetalingen. 4. Synergie. Denken dat ál je idealen elkaar versterken en samen opgelost moeten worden. ‘Het hele systeem moet op de schop’. Dat vertraagt alleen maar. Clarkson was heel strategisch bezig: de slavernij afschaffen was zijn doel, maar onhaalbaar. Hij begon met het afschaffen van de slavenhandel. Kleinere scope, minder tegenstand. Lager mikken om raak te schieten.
Omvangrijke, Oplosbare en Onderbelichte problemen oplossen
Hierna lezen we over Charity Entrepreneurship, een school voor ondernemers, zeg maar een goede-doelen-incubator, en over uitdagingen die Omvangrijk, Oplosbaar en Onderbelicht zijn. Er volgt een kritisch stuk over Effectief Altruïsme, waarvan de conclusie is dat morele ambitie goed gebruik kan maken van geld. Vooral ook voor doelen die ‘impopulair’ zijn, waar bedrijven en overheden ver weg van blijven, waarvan we zeggen ‘dat we dat altijd zo hebben gedaan’. Als voorbeeld het uitbuiten van dieren. Dit is de 5de illusie: Onvermijdelijkheid.
En na de dieren volgt als doel voor onze morele ambitie de toekomstige generaties. Denk aan klimaatverandering, pandemieën en AI als gevaren die ons én hen bedreigen.
Wanneer is het genoeg?
In de epiloog wil Rutger de vraag beantwoorden wanneer je genoeg hebt gedaan voor een betere wereld. Daar is hij kort over: het is nooit genoeg. Er is altijd iets dat gedaan moet worden. Maar als je altijd het leed van de wereld op je schouders draagt, val je een keertje om. Grenzen stellen dus. En ook: je mag genieten, menselijk zijn. Je bent geen heilige. Wees ambitieus, maar niet perfect. Maar laten we eerlijk zijn, de meeste van ons hebben die grens nog lang niet bereikt.
Evaluatie van Morele ambitie
Ik vond het boek lezen als een vervolg op Bullshit Jobs van David Graeber, die kon ook zo lekker cynisch en bot uit de hoek komen met zijn waarheden. En natuurlijk heeft Rutger een goed punt, velen van ons besteden ons talent en onze tijd aan onzin-banen, of in ieder geval onzin-taken. We verwachten dat de overheid de maatschappelijke problemen oplost, en dat het systeem moet veranderen, niet wijzelf.
Rutger toont anekdotisch aan dat juist wij zelf heel veel kunnen veranderen, door ‘besmetting’ en dat veranderingen in het verleden ook door individuen in gang zijn gezet. Wat dat betreft is het boek inspirerend. Met zijn bijbehorende School voor morele ambitie wil hij zijn woorden in daden omzetten, en zoveel mogelijk ambitieuze, idealistische mensen besmetten. Zijn ambitie om de Omvangrijke, Onderbelichte problemen aan te pakken met een groep mensen die hij uit zeer goed betaalde banen wil wegplukken, vind ik erg sterk Hij ‘walks the talk’, zo blijkt uit de bijlage en de acties die ik inmiddels op social media zie.
Relevant, actueel en leuk
Zijn betoog is relevant en actueel en … leuk. Rutger kan goed schrijven, ondanks de zwaarte van de onderwerpen en het steeds opkomende schuldgevoel moest ik vaak lachen, en zat ik ook vaak te knikken. Hij gebruikt meerdere invalshoeken om zijn betoog kracht bij te zetten, en de voorbeelden komen in meerdere hoofdstukken terug. Zo weeft hij een web van argumenten, in plaats van een rode draad. De onderbouwing van zijn stellingen is veelal met cijfers, maar ook anekdotisch en ongetwijfeld wat versimpeld om het in een vrij compact boek te kunnen gieten. De uitvoering van het boek is vrij sober, zoals alle boeken van de Correspondent.
Tot slot: Rutger heeft veel gesprekken op gang gebracht over zijn visie en zijn beweging. Om deze op waarde te kunnen schatten is het echt nodig zelf het boek te lezen. Een beetje masochistisch ja, maar misschien word je dan ook een bron van besmetting!
Ik gaf het boek 4*
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop Morele ambitie
o.a. bij
of
of
Libris.nl, steun je lokale boekhandel
Voor bovenstaande links krijg ik een beetje provisie. Zonder provisie:
Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck schrijft recensies en samenvattingen van managementboeken.
Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief of op de wekelijkse blog-updates!