Wat een bijzonder boek! Monika Bankert combineert in Voor onze dochters uit 2021 een mooie poëtische verteltrant met een diepgaande analyse over een keihard onderwerp: vrouwenonderdrukking. Wanneer ontstond dat? En waarom? Naast het antwoord op die vragen leren we ook over de oerknal, stekelbaarsjes, het seksleven van bonobo’s, de vorm van ons gebit en nog veel meer.
Monika is van huis uit accountant en dus opgevoed met het mantra: ‘accountants zijn geen aannemers’. Analyseren en diep graven naar bewijs en verklaringen zit haar in het bloed, dat kun je aan alles merken. Het fijne van dit boek is dat het je stap voor stap meeneemt in haar onderzoek, zodat het leest als een detective. De analyses zijn scherp en duidelijk geformuleerd, zonder jargon, of het nu gaat over natuurkunde, biologie, psychologie of nog een ander vakgebied. Monika’s eigen interpretaties zijn juist meer poëtisch beschreven, heel visueel en gepassioneerd. Eigenwijs ook soms. In combinatie met een dagboekachtige beschrijving van het onderzoek en haar privéleven, levert dit een subliem stukje storytelling op.
Het boek Voor onze dochters …
.. stelt een wereldwijd maatschappelijk probleem aan de orde. Vrouwenonderdrukking. Dat kun je breed interpreteren, van het gebrek aan stemrecht, tot de plicht zich te hullen in doeken, tot verkrachting en (huiselijk) geweld. Monika wil hier graag wat aan doen, en begint met een oorzaken-analyse. Dat ze niet over één nacht ijs gaat blijkt wel uit haar startpunt: de oerknal. Eerder dan dat was er niets, dus ook geen vrouwenonderdrukking. Die oorzakenanalyse leidt van de ene ontdekking naar de andere, Monika duikt als een Alice op het internet van het ene konijnenhol in het andere.
Meisjesmoord
Hoofdstuk 2 zet direct de toon. Na een korte verhandeling over de planeet Mars, met diens karakteristieken qua omvang, afstand, snelheid, temperatuur, en dergelijke plus de associaties (oorlog, moed, vechtlust) rijden we met Monika door de motregen en langs ‘zompige donkergroene weilanden’ naar Aalsmeer. En dan BAM! vertelt ze dat er 1,5 miljoen meisjesbaby’s per jaar wereldwijd geaborteerd worden omdat ze niet het goede geslacht hebben. Na de geboorte gaan er ook nog flink veel dood door verwaarlozing en moord door de moeder. In Azië ‘missen’ we daardoor 160 miljoen vrouwen, de balans tussen mannen en vrouwen is daar volledig uit het lood. Ik ben nog maar op pagina 30 en al helemaal het verhaal ingezogen. In dit hoofdstuk vertelt ze verder over haar trip naar Aalsmeer, waar ze een geleide meditatie doet en een visioen krijgt: opdracht om dit boek te schrijven. Die persoonlijke ervaring is weer meer abstract, spiritueel en poëtisch, en zo wisselen de verschillende perspectieven en stijlen elkaar af.
De geschiedenis van onderdrukking
Daarna start de zoektocht met het allereerste begin: de oerknal. We lezen (in een hoofdstuk ingeleid door de Zon) over het ontstaan van het heelal en de aarde. Het eerste leven, de eencelligen en de raadsels daaromheen die nog steeds niet zijn opgelost. We leren van alles over de diverse soorten moederschap in de natuur, hoe de jongen worden verzorgd en, nog belangrijker, door wie (vrijwel altijd de moeder, op enkele uitzonderingen na zoals het stekelbaarsje).
Heel boeiend vond ik het hoofdstuk over de ‘seksuele selectie’. Darwin presenteerde het idee van natuurlijke selectie, survival of the fittest, maar daarbij komt dat de vrouwtjes-dieren kiezen wie de vader van hun nageslacht wordt, met wie ze seks zullen hebben. De sterkste? De mooiste? Leukste? Zorgzaamste? Seksuele selectie dus, met de verleidingstactieken die daarbij horen (de pauw heeft niet zómaar zulke mooie veren). Deze analyse wordt begeleid door dagboeknotities over een bezoek aan de kapper (verleidingstactiek) en herinneringen aan Tinder-dates. Heel fraai gedaan.
We gaan verder op onderzoek bij de primaten, waaruit blijkt dat de gorilla’s, chimpansees, bonobo’s en andere soorten heel verschillende vormen van samenleven en seks-hebben vertonen. Dat had ik niet verwacht! Hier zien we al de eerste vormen van vrouwenonderdrukking.
De mens
We stappen over naar de evolutie van de mens, het leven op de savanne en bij (en in!) het water. Monika geeft ons de reden waarom de hersenen van mensenbaby’s zich na de geboorte nog véél meer moeten ontwikkelen dan nodig is bij vergelijkbare zoogdieren, en de impact daarvan. En die impact is groot! De combinatie van de latere overgang van jager/verzamelaar naar landbouwer, met dit onvolgroeide brein, levert grote culturele veranderingen op, waarvan de belangrijkste is dat mannen zich bezit gaan toe-eigenen om zich te kunnen onderscheiden, en zij de vrouwen gaan isoleren en onderdrukken.
Het laatste hoofdstuk verwoordt de conclusies én wat we hiermee kunnen in de strijd tegen vrouwenonderdrukking. Dit hoofdstuk kwam wat afgeraffeld over in vergelijking tot de zorgvuldige opbouw van de eerdere hoofdstukken. Daarbij vond ik ook dat er behoorlijk wat herhaling in dit hoofdstuk zat. Erg jammer, een beetje een anticlimax. Ik ben het wel eens met haar eindconclusie: het wordt tijd dat wij vrouwen onze plaats weer opeisen. Wij zijn zorgzamer, meer gericht op samenwerking, minder geneigd tot onderdrukking van anderen of de natuur. Zo kan ook de klimaatcrisis het hoofd geboden worden. Vrouwelijk leiderschap dus.
Poëtische detective
Dit boek (behalve het laatste hoofdstuk dus) leest als een trein! Het onderzoek doet denken aan een detective, met veel humor geschreven. De dagboekfragmenten geven een mooi, bij het thema passend inkijkje in Monika’s leven (en dat van vele vrouwen, zó herkenbaar allemaal) en haar drive om antwoorden te vinden op de Waarom-vraag. Die feiten kende ik soms al, vaak niet, en zijn onderbouwd met een indrukwekkende lijst referenties.
Het nut van het boek en het betoog om vrouwelijk leiderschap een prominentere plaats te geven is evident. Dit gaat veel verder dan diversiteit en inclusiviteit. Het gaat ook veel verder dan onrecht, hoewel dat al reden genoeg is. Het gaat eigenlijk om het overleven van onze soort. Terug naar de watermens, dat lijkt het best. (Graag zelfs, de Malediven lijken mij wel wat.)
Heel mooi opgezet en uitgevoerd
De verschillende schrijfstijlen maken het boek heel gevarieerd, storytelling is slim ingezet. Ik las ooit dat storytelling ons hele brein aan het werk zet, terwijl droge feiten maar een klein deel van het brein benutten. Mijn hele brein was in ieder geval van begin tot eind geboeid en de feiten zullen niet snel vergeten worden.
Als laatste, maar zeker niet als minste, de uitvoering: zelden had ik een boek in handen wat zo mooi was uitgevoerd en zo doordacht was ingedeeld. Schitterende (letterlijk, door de goudsnippers) omslag, hele mooie tekeningen van schelpen, stenen, planeten. Fijne structuur, waarbij de planeten en de dagboeknotities qua thema steeds matchen met het specifieke onderdeel van het onderzoek.
Geweldig gedaan, niet iets wat men van een accountant verwacht, denk ik! Behalve het deel ‘Baten en lasten van mannen’, natuurlijk. Kostenbesparing is hier zeker nodig!
Ken je dit boek? Wat vond je ervan? Ik gaf het 3 1/2*
Je kunt dit boek kopen
o.a. bij
- Managementboek.nl
- Bol.com
- Libris.nl, steun je lokale boekhandel
- Bazarow, steun de schrijver
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Verder lezen?
Ik heb heel wat andere maatschappij-kritische boeken gelezen en gerecenseerd. Hier vind je een overzicht.
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates!
[email-subscribers-form id=”1″]