Het gedrag van volgelingen wordt niet bepaald door de feitelijke macht waarover een leider beschikt, maar door waarneming van de mate waarin de leider bereid is en in staat is die macht uit te oefenen. Deze quote komt uit het compacte managementboek Situationeel leidinggeven van Paul Hersey, uit 1984, een klassieker dus.
In Situationeel leidinggeven …
… volgen we een gesprek tussen ‘Directeur’ en een nieuwe manager ‘Rogers’, over hoe deze denkt de afdeling te gaan leiden. De vorige manager, Taylor, heeft promotie gekregen, en lijkt ook een fantastische leider te zijn geweest. Rogers legt Directeur precies uit wat Taylor’s management-lessen waren en hoe die ook in de toekomst zullen worden gebruikt. Na elke dialoog volgt een stukje theoretische achtergrond, en daarna weer een epiloog: een dialoog die een bruggetje maakt naar het volgende onderwerp.
Competenties
Het situationele vertaalt zich in de competenties van de ‘volgelingen’. Die kunnen bekwaam of onbekwaam zijn, bereidwillig (inclusief zelfvertrouwen en motivatie) zijn of juist niet bereid hun werk te doen. Bij onbekwame medewerkers is het nodig specifieke instructies te geven, bij bekwame is (lichte) ondersteuning gewenst.
De mate van ondersteuning is afhankelijk van hun bereidwilligheid, motivatie en onzekerheid.
- Een medewerker die zijn werk prima aankan, maar er ongelofelijk van baalt (=niet bereid), vereist geen instructies maar wel veel toezicht.
- Een medewerker die super gemotiveerd is maar het werk voor het eerst doet, laat je niet zelf besluiten nemen, maar je motiveert hem door hem veel vragen te laten stellen en zo snel te leren.
- Aan een hele bekwame en bereidwillige medewerker kun je veel delegeren, inclusief besluitvorming.
- Een onbekwame, ongemotiveerde werknemer vereist veel instructies èn veel toezicht. Let op dat je hier geen onverdiende complimentjes gaat geven in een poging om deze medewerker te motiveren! Dit demotiveert juist de andere medewerkers op je afdeling! (NB. Ik weet nog wel een andere oplossing voor zo’n medewerker, maar dat wordt niet genoemd in dit boek).
Dit alles klinkt als open deuren, en dat zijn het ook, niemand zal een a-ha gevoel krijgen. Dat zal in 1984 niet anders geweest zijn, lijkt me zo.
Gedragsbeïnvloeding
Interessanter wordt het als de ‘Ondersteuning’ wordt uitgediept: hoe beïnvloed je het gedrag van je medewerkers. Volgens Rogers moet het heel duidelijk zijn wie de touwtjes in handen heeft: macht dus.
Het boek gaat in op Positiemacht (op basis van je functie en dus van hogerhand opgelegd) en Persoonlijke macht (gebaseerd op vertrouwen en vrijwillig gegeven door de volgelingen). Er wordt ingegaan op de verschillende vormen van Positiemacht (Strafmacht, Beloningsmacht, Connectiemacht en Legitieme macht) en Persoonlijke macht (gebaseerd op Deskundigheid, Informatie en Relatie).
Machiavelli kwam al in de 16-de eeuw tot de conclusie dat een effectief leider beide soorten macht moet bezitten èn gebruiken. Zonder positiemacht (zoals kunnen straffen) wordt het erg moeilijk om medewerkers (met name de onbekwame en onbereidwillige soort) tot meewerken te krijgen.
Grappig is het voorbeeld wat wordt gebruikt om het risico van teveel straffen uit te leggen: Jantje voetbalt in de tuin en rent steeds de straat op om zijn bal te halen, zonder op het verkeer te letten. Iedere keer als zijn vader dat ziet, krijgt Jantje een pak slaag. Na een tijdje kijkt Jantje wèl om zich heen als hij de straat op rent: maar alleen of hij zijn vader ziet, het verkeer negeert hij nog steeds. Straf heeft vaak gedrag tot gevolg dat is gericht op het vermijden van straf en niet op een positieve verbetering.
Tenenkrommend en gedateerd
De theoretische achtergronden in dit boek zijn bij vlagen dus interessant, echter ik vond de dialogen en epilogen tenenkrommend. Het taalgebruik is heel stijf en de voorbeelden zeer gedateerd. De uitsmijter is de laatste epiloog, waarin de Directeur opeens Roger bij de voornaam noemt: Suzanne. Duidelijk bedoeld om van de lezer een reactie te krijgen van ‘goh, een vrouw als manager’! Dat werkt nu, zo’n 30 jaar later, averechts.
Conclusie?
Het is altijd interessant om tussen alle nieuwe managementboeken ook af en toe tijd te maken voor een klassieker. Het geeft een goede indruk hoeveel oude wijn er in nieuwe zakken terecht komt, en ook hoe onze mening over managementstijlen in de loop der tijd verandert. Ik heb veel klassiekers die ik regelmatig met plezier herlees. Deze hoort daar niet bij. Bekwame, bereidwillige managementboeklezers kunnen dat natuurlijk voor zichzelf beslissen….
Je kunt dit boek kopen voor € 20 bij Managementboek.nl en Bol.com.
Verder lezen?
Bovenstaand boekje is deels gestoeld op het gedachtegoed van Ken Blanchard, van wie ik de klassieker Gung Ho! uit 1996 las. Ook compact, en ook als een soort dialoog opgezet, maar veel beter (en leuker!) leesbaar. Het gaat over verandermanagement waarbij een verliesgevende fabriek wordt omgeturnd tot een succesvol bedrijf. Ook door een vrouw, trouwens. Lees mijn recensie van dit boek hier, en/of koop het bij Managementboek.nl en Bol.com. Van veel klassiekers heb ik samenvattingen, en dit is er één van. Je kunt die Samenvatting in de shop kopen en bij Bol.com.
Vergelijkbaar is Wie heeft mijn kaas gepikt van Spencer Johnson en Ken Blanchard uit 1998 (in 2019 opnieuw uitgegeven, de 60ste druk alweer!) waarin twee kaasliefhebbende minimensjes op zoek moeten naar een nieuwe voorraad kaas. Vrij grappig en met zinnige leerpunten over het tijdig aanpassen aan veranderende omstandigheden. Lees mijn recensie van dit boek hier, en/of koop het bij Managementboek.nl en Bol.com.
Heel leuk en leerzaam is Onze ijsberg smelt van John Kotter uit 1998 waarin een pinguïnkolonie op zoek moet naar een nieuwe kaas, o nee ijsberg. Lees hier meer over dit boek, en/of koop het bij Managementboek.nl en Bol.com.
De ultieme klassieker vind ik toch wel Stephen Covey’s De 7 eigenschappen van effectief leiderschap. Bekende en minder bekende principes passeren hier de revue, van prioriteren tot win-win. Zijn principes zijn in heel veel managementboeken gebruikt, en het ‘origineel’ lezen is zeker de moeite waard! Lees alles over dit uitstekende boek hier.
Elly Stroo Cloeck is specialist op het gebied van GRC en Internal Audit. Daarnaast schrijft ze samenvattingen en recensies van managementboeken. Deze recensie bevat affiliate links.