Must-read #132: Het zijn nét mensen van Joris Luyendijk uit 2006. Luyendijk was eind 90-er jaren 5 jaar correspondent voor o.a. De Volkskrant, NRC en het NOS journaal in het Midden-Oosten. Hij deed o.a. verslag van het conflict Palestina – Israël. Zijn observaties, over de tekortkomingen van het journalist-op-locatie-zijn, zijn het overdenken weer waard, helemaal nu, zo’n 20 jaar later, midden in de oorlog.
In het boek Het zijn net mensen …
… is het eerste dat benoemd wordt de keuze van het nieuws. Dat gebeurt op de redactie in Nederland. Daarmee gaat hij op pad, vaak naar officiële bijeenkomsten, waar alle andere correspondenten van alle andere kranten ook aanwezig zijn. Ze krijgen een mooi voorgekauwd verhaal. Luyendijk zet vraagtekens bij de toegevoegde waarde van een correspondent.
Kan hij dan zelf niet op zoek gaan naar perspectieven: de mensen in de straat interviewen? Ja, dat kan en ja dat doet hij ook. Hij loopt hierbij tegen twee problemen aan: hij kan niet controleren of het waar is wat er wordt verteld, en ook niet of het representatief is. Want, deze landen in de Arabische wereld zijn dictaturen, en dat levert 4 ‘filters’ op.
4 Filters
- De mensen zijn te bang om met journalisten te praten. Ze kunnen zo worden opgepakt en je recht halen is in dergelijke landen niet zo makkelijk.
- Er zijn geen onderzoeken of statistieken voorhanden om wat er wèl wordt gezegd te toetsen. Je weet dus niet of iets nieuws is, of het representatief is, of het waar is.
- Als je als journalist met iemand praat, breng je die persoon direct in gevaar, wat er ook gezegd wordt.
- Veel zaken leveren geen demonstraties op, zijn niet nieuwswaardig, terwijl het wel belangrijk is, denk aan heel veel verkeersdoden door slechte wegen/ slecht rijgedrag.
Ik vond de voorbeelden van deze filters erg beklemmend, je hebt eigenlijk geen idee hoe het is om in een dictatuur te leven.
Israel en Palestina
Na een aantal jaren werken vanuit Caïro, doet hij nog een jaar verslag vanuit het Heilige land. Zij collega doet de Israëli’s, Luyendijk de Palestijnen. Zijn ervaringen hier zijn heel anders. Waren er in de Arabische wereld bijna geen meningen te krijgen, in het Heilige Land zijn er teveel meningen, er zijn heel veel stromingen en iedereen wil praten. Dat levert natuurlijk óók problemen op.
Luyendijk hoort ‘zijn’ Palestijnen klagen dat dat de westerse media zo pro-Israël zijn, dat het een joods complot is. Hij ziet dat anders. De Israëlische regering gooit er ten eerste veel meer geld tegenaan. Elke persconferentie of bezoek is tot in de puntjes voorbereid. Daarnaast staat de gemiddelde Nederlander dichter bij de Israëli’s, het is meer ‘westers’, ze lijken meer op ons, en we schamen ons over de Holocaust. Het Palestijnse perspectief is moeilijker over te brengen, hoe zij slachtoffer waren van de kruistochten en de joodse kolonisten. (NB. Inmiddels zijn we 20 jaar verder, en is ook de Palestijnse kant meer bedreven in de PR, heb ik de indruk.)
4 verbeterpunten voor de journalistiek
Na zijn 5 jaar is Luyendijk wel klaar met het correspondentschap. Hij begint aan dit boek over deze periode. Het wordt een bestseller, in het nawoord bij de 23ste (!) druk reflecteert hij op hoe de journalistiek beter kan. Hij stelt dat de media het lezerspubliek niet waarschuwen dat er een onvolledige en gekleurde versie van de waarheid wordt gegeven. Hij geeft 4 verbeterpunten:
- Journalisten moeten duidelijk maken dat wat zij brengen het nieuws is, dus: de uitzondering, het bijzondere, niet de hele werkelijkheid. Andere groepen, wetenschappers, kunnen de andere 99% van de werkelijkheid, de achtergrond, de context, voor hun rekening nemen én over het voetlicht brengen.
- Journalistiek over dictaturen is heel bijzonder, we moeten niet net zo te werk gaan als bij democratieën, daarmee wekken we de indruk dat die landen democratieën zijn, en dat zijn ze dus niet. Mensen leven daar niet in vrijheid. Praat dus niet over ‘hoe de sfeer is…’, want dat weet je niet. Praat over wat je ziet, de tanks, en zeg wat je niet weet. Zorg dat er geïnvesteerd wordt in kennis over dat land, in plaats van een correspondent in te vliegen uit ‘een land in de buurt’.
- Machthebbers zorgen dat zij invloed hebben op wat er wordt uitgezonden, door mediacampagnes, door deals. Stenengooiers beginnen pas met gooien als de camera’s draaien. Journalisten worden gemanipuleerd, ook doordat er zoveel meer PR-mensen zijn dan journalisten.
- Een journalist kiest zijn bewoordingen, kiest wat hij weglaat, kiest welke vragen hij stelt en welke niet. Natuurlijk is een journalist partijdig. Hoe mooi zou het zijn als journalisten dit zouden benoemen? Als zij ook de argumenten van de tegenpartij zouden brengen?
Desinformatie?
Luyendijk zet zich in dit boek niet af tegen volken, mensen of instanties. Het roept op onze vooroordelen te onderzoeken en de informatie die we krijgen met een korrel zout te nemen, dit is na 20 jaar én in de huidige oorlog nog steeds heel relevant. In combinatie met een geestige schrijfstijl levert het een onweerstaanbaar boek op. Prijswinnend ook, met o.a. de Publieksprijs 2007. Dat verbaast me niet.
Auteur Joris Luyendijk
… is één van mijn favoriete auteurs. Hij heeft daarom een eigen auteurspagina, waarop je meer over hem en zijn andere boeken kunt lezen. Eén van zijn boeken heb ik samengevat: De 7 vinkjes.
Waarom is Het zijn nét mensen een Must Read?
Het won de Publieksprijs 2007. Het is daar nu oorlog. En natuurlijk is het belangrijk om te begrijpen dat we ook van journalisten ter plekke geen 100% objectieve informatie (kunnen) krijgen.
Lees Elly d’r Recensy en ontdek wat ik zo goed vond aan dit boek!
Ook andere lezers waarderen dit boek:
Bol.com geeft 4 1/2 * , Managementboek.nl geeft 4 1/2 *.
Goodreads geeft het 4 *.
Waar kun je Het zijn nét mensen kopen?
- Managementboek.nl
- Bol.com
- Libris.nl, steun je lokale boekhandel
- Bazarow, steun de schrijver
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Is er een ESCIA Samenvatting van?
Nee, nog niet. Kijk hier van welke boeken wél Samenvattingen zijn! Dat zijn er inmiddels al 40+ !
En wat vind jij?
Wat vind jij van dit boek?
Misschien heb je een tip voor een Must-Read? Laat een reactie achter!
Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief en/óf mijn wekelijkse blog-updates