De meeste bedrijven zijn voor hun succes afhankelijk van steeds hogere verkoopaantallen en dènken er niet aan producten langer te laten meegaan. Milieutechnisch is het wèl beter om de consumptie, en dus de productie, te verminderen. En minder aantallen hoeft niet persé minder waarde te betekenen. Door kwaliteitsverhoging kunnen de prijzen omhoog en ook op andere manieren kan er meer verdiend worden. Met een ander businessmodel èn mindset.
Deze prikkelende stelling komt uit de introductie van het boek ‘Products that last’ van Conny Bakker, Marcel den Hollander, Ed van Hinte en Yvo Zijlstra. Het prachtig uitgevoerde en heel inspirerende boek beschrijft de resultaten van een onderzoeksproject op de TU Delft over circulaire businessmodellen en is een ge-update versie van het gelijknamige, Engelstalige boek uit 2014.
Het boek begint in hoofdstuk 1 met bespiegelingen over technische levensduur. Enerzijds is daar ‘planned obsolescence’, het bewust ontwerpen van producten die snel stuk gaan, anderzijds worden producten te duur in gebruik, bijvoorbeeld door energieslurpen. Interessant is een grafiek die laat zien dat in de periode 2000-2005 de levensduur van huishoudelijke producten niet is toegenomen maar juist is afgenomen, die van printers met 11% en die van magnetrons zelfs met 15%.
In hoofdstuk 2 gaat het om de levenscyclus van de productcategorie in relatie tot de technische levensduur. Een ‘limited edition’ Zwitsers horloge wordt na 3 maanden al niet meer verkocht, maar gaat wel een eeuw mee. Tiramisu wordt al jaren verkocht, maar een specifiek toetje kun je maar kort bewaren. Als je verwacht dat een product al snel functioneel achterhaald zal zijn, ga je het niet produceren met materialen die 30 jaar meekunnen. Circulaire businessmodellen moeten uitgaan van ontwerpen die voorzien in het makkelijk opwaarderen, uit elkaar halen en opnieuw assembleren.
In hoofdstuk 3 worden 5 businessmodellen uitgewerkt, met bijpassende voorbeelden.
- Het klassieke duurzame model gaat uit van hoge kwaliteit en lange levensduur (Rolls Royce Phantom);
- Het hybride model betreft bijvoorbeeld een goedkope printer of houder, met hele dure (en duurzame?) toner en mesjes;
- Het tussenbater model refereert naar de tussenpersonen die smartphones repareren, tweedehands spullen verkopen, etc;
- Het toegangsmodel betreft verhuur of leasing van het product;
- Het prestatiemodel gaat niet meer over het product zelf, maar wat je ermee kunt, zoals printjes in plaats van een printer.
In hoofdstuk 4 komt de toekomst aan de orde. Het moment van verkoop van een product is voor de producent meestal het einde, het product is voor hem ‘dood’ en ziet hij nooit meer. Alleen bij het toegangs- en het prestatiemodel blijft de producent eigenaar en is duurzaamheid voor hem belangrijk.
In hoofdstuk 5 gaat het om strategieën bij het ontwerpen van de producten. Achtereenvolgend komen aan de orde
- Hechting en vertrouwen (denk aan het horloge van je opa, je dierbare knuffel);
- Duurzaamheid (economische en technische levensduur zijn gelijk);
- Standaardisatie (een eind maken aan allerlei verschillende adapters);
- Onderhoudsgemak (met een hele interessante paragraaf over zelf-herstellende materialen);
- Aanpasbaarheid en opwaardeerbaarheid (Fairphone); en
- Demontage en reassemblage ( denk aan shelters voor vluchtelingen en met als voorbeeld IKEA-kasten voor het juist niet kunnen re-assembleren door de vastgespijkerde spaanplaat achterkanten).
Het boek geeft heel veel mooie, bekende, maar (voor mij) ook nieuwe voorbeelden van wat mogelijk is. Het heeft prachtige illustraties: foto’s, schema’s en grafieken en is erg verzorgd. Heel wat ondernemers kunnen zich door dit boek laten inspireren! Jammer genoeg is het af en toe wat hoogdravend geschreven, misschien omdat het oorspronkelijk in het Engels is geschreven en daarna vertaald? Engelse zinsconstructies zijn toch anders dan de Nederlandse. Daarnaast zitten er best wel wat spel- en stijlfouten in. Dat maakt de leesbaarheid wat minder.
Soms lees je iets wat je eigenlijk niet wilt weten. In dit geval niet een appje van je geliefde aan zijn geheime vriendin, maar in dit boek de negatieve milieu-effecten van de productie van circulaire energie. Zoals het giftige afvalwater dat vrijkomt bij het maken van zonnepanelen, de kinderarbeid bij het delven van lithium voor accu’s voor elektrische auto’s. Maar ja, daar kan dit boek niets aan doen….
Je kunt dit boek bestellen voor €29,99 bij Managementboek.nl en Bol.com
Verder lezen?
Een geweldig boek over duurzaamheid (en externaliteiten als afvalwater en kinderarbeid), waarnaar ook in ‘Products’ wordt verwezen, is Donuteconomie van Kate Raworth. Uitgangspunt zijn de SDG’s (Sustainable Development Goals), die we maar niet lijken te kunnen bereiken. Raworth schetst in haar boek hoe dit wèl kan. Ik ben superenthousiast over dit boek, en schreef er een recensie over. Je kunt dit boek bestellen voor €17,50 bij Managementboek.nl en Bol.com. Ik schreef er ook een Samenvatting van, om ook ‘slechte’ lezers te enthousiasmeren voor haar gedachtengoed. Die kun je kopen voor een paar Euro in de shop of bij Bol.com.
Een ander supergoed boek over circulair is Material Matters van Thomas Rau. Hij is de ‘uitvinder’ van Lighting-As-A-Service (in ‘Products’ Pay-Per-Lux genoemd) en heeft nog veel meer visionaire ideeën hoe we zinnig met grondstoffen kunnen omgaan. Het Madaster en het Materialenpaspoort zijn daar voorbeelden van. Natuurlijk schreef ik hier een recensie over. Je kunt dit boek bestellen voor €20,95 bij Managementboek.nl en Bol.com
Mooie voorbeelden van businessmodellen die duurzaam of zelfs regeneratief zijn, vind je in Pioniers van de nieuwe welvaart van Kees Klomp en Nadine Maarhuis. Met bekende voorbeelden als Tony Chocolonely en Kromkommer, maar ook minder bekende initiatieven. De motivatie, maar ook de dilemma’s van de oprichters komen mooi aan bod en het geheel levert veel inspratie op. Lees mijn recensie en bestel het voor €22,50 bij Managementboek.nl en Bol.com
Ietsjes minder positief is David Wallace-Wells in de bestseller De onbewoonbare aarde. Hierin vind je de laatste wetenschappelijke inzichten, die tot de conclusie leiden dat als we onze aanpak van klimaatverandering en de manier waarop miljarden mensen leven niet snel veranderen, binnen één generatie desastreuze ontwikkelingen zullen plaatsvinden waardoor delen van de aarde aan het einde van deze eeuw onbewoonbaar zullen zijn. Je kunt dit boek bestellen voor €22,99 bij Managementboek.nl en Bol.com
Elly Stroo Cloeck is projectmanager en auteur bij ESCIA. Ze schrijft recensies en samenvattingen van managementboeken, verzorgt managementboek-gebaseerde permanente educatie èn is jurylid voor ‘Managementboek van het jaar 2020’. Let op: dit boek dingt mee naar die titel, maarrrrrrr……er zijn 6 Juryleden en we lezen 240 titels, dus uit bovenstaande recensie kun je maar hééél weinig afleiden over de plaats van dit boek op de uiteindelijke ranglijst.