Roos Vonk laat ons in Mijn ego heeft altijd gelijk uit 2023 zien hoe het komt dat we onszelf, elkaar en de wereld niet écht zien, maar een beeld hebben dat beïnvloed wordt door ons ego. Dat beïnvloeden gebeurt in ons onbewuste, we merken er vaak niets van. Roze bril. Zelfbedrog. Zijn we dan machteloos? Nee, je kunt er wel iets tegen doen: met zelfacceptatie en zelfcompassie. Zo kom je tot zelfkennis. En red je de planeet …
Ehhh, wat? Red je de planeet? Jazeker. Het boek leidt ons in diverse hoofdstukken die allemaal over ons individuele, vaak onbewuste gedrag gaan, naar het effect wat dat gedrag heeft in groepen en in onze samenleving. En daarmee naar het effect op onze planeet, op onze omgang met andere soorten. Waarom er sprake is van polarisatie, waarom activisten als irritante goeddoeners worden gezien, waarom we zo moeilijk in beweging komen. Als we dat eenmaal weten, kunnen we onze roze bril zien. Als we onszelf een beetje kunnen veranderen, kunnen we écht zien. Onszelf, de ander, de planeet écht zien. En dan komen we in actie. Een boeiend betoog in een prima boek!
In het managementboek Mijn ego heeft altijd gelijk …
…. begint Roos met het meest heikele punt van ons denken: dat we niet weten, niet kúnnen weten waarom we denken wat we denken. We zijn ons vaak niet bewust met welke bril we naar mensen kijken, welke vooroordelen onbewust het beeld kleuren. We hebben een blinde vlek voor onze onbewuste processen, want we dénken dat we het allemaal wel snappen. Dat is een illusie. We hebben een ‘storyteller’ in ons hoofd die allerlei verhalen verzint, en we hebben het niet in de gaten. Daarnaast worden we ongemerkt beïnvloed door anderen én door omstandigheden.
Ons ego zorgt ervoor dat we ons mentaal goed voelen, en haalt daarvoor allerlei trucjes uit. Denk aan neerwaartse sociale vergelijking: ‘ik heb dan wel een 6, maar dat is altijd nog beter dan de 5 van mijn medestudent’. Of zelfdienende vertekening: een goed cijfer is natuurlijk je eigen verdienste, een slecht cijfer ligt aan het examen, of het te strenge nakijken. Daarbij vinden we onszelf beter dan anderen en beter dan ‘gemiddeld’ qua talenten en vaardigheden: bijna iedereen denkt dat hij/zij beter auto rijdt dan de gemiddelde Nederlander. En die ‘illusoire superioriteit’ strekt zich ook uit tot onze morele en ethische kwaliteiten. Helaas staat dit zelfbedrog in de weg van zelfverbetering.
Zelfwaardering
We hebben behoefte aan waardering, aan een hoge zelfwaardering. Sommige mensen hebben een lage zelfwaardering, andere een hoge (dat is gezond), en dan zijn er nog de narcisten. Die reageren allemaal anders op complimenten en op kritiek. Volgens de self determination theory krijgen we zelfwaardering als gevolg van de vervulling van de drie basisbehoeften: Verbondenheid, Autonomie en Bekwaamheid. Echter, bij de vervulling van die behoeften gaat ons ‘strategische zelf’ nog wel eens de mist in. We passen ons gedrag aan om aandacht en waardering van anderen te krijgen: zelfpresentatie. Maar van te veel ‘aardig gevonden willen worden’, word je niet populairder, en bereik je én geen autonomie én geen verbondenheid. En van teveel zelfpromotie (opschepperij dus) krijg je óók geen verbondenheid. Bekwaamheid is te verhogen door goede feedback, positieve en negatieve. Maar het geven én ontvangen ervan is nog niet zo makkelijk, ons strategische zelf wil ons beschermen tegen slecht nieuws, zowel het geven ervan als het krijgen. Het is dus vaak niet effectief. Bedankt hoor, strategisch zelf!
Zelfacceptatie en zelfcompassie
We moeten dus van dat manipulerende ego af. Maar hoe? Begin met je persoonlijke waarden leidend te laten zijn bij wat je doet, dat is zelfbevestiging. Neem afstand van je emoties en gedachten, daar zijn oefeningen voor. En zorg voor zelfacceptatie, en sterker nog: zelfcompassie. Hiermee houd je je ego in toom. Maar ego-vrij word je nooit, je blijft bewust bekwaam, wordt nooit onbewust bekwaam.
Wat we als individu ervaren, heeft impact op onze samenleving, betoogt Roos. Politici zijn nóg gevoeliger voor hoe ze op een ander overkomen. Een onderdeel van een groep uitmaken, versterkt je (niet reële) overtuigingen, en jouw groep is natuurlijk altijd beter dan die andere groep. En onze soort (sapiens) is natuurlijk ook beter dan al die andere soorten. Met al deze invloed van het ego zien we de samenleving, de wereld, niet zoals hij écht is. Als we dat nu eens voor elkaar zouden krijgen, onszelf en de ander, onze groep en de andere groep, onze soort en de andere soorten, écht zien. Dan zouden we ook wat gaan doen, of juist dingen laten.
Mijn conclusie: ons ego heeft niet altijd gelijk! Ons ego is levensgevaarlijk!
Evaluatie
Roos heeft weer een prima boek geschreven dat een mooie mix is van wetenschappelijk onderzoek en eigen ervaringen, gelardeerd met heel veel voorbeelden. Bijzonder leuk zijn de herkenbare verhalen over bijv. Trump (de Dunning-Krüger-president) en de uitgebreide uitleg over het Omstanderseffect, waar de laatste jaren nogal wat discussie over was en wat ik op X/Twitter regelmatig zie opduiken. Roos debunkt de debunk van Rutger Bregman.
Roos gebruikt veel analogieën om haar punt te maken, zoals de benzinemeter, die staat voor het zelfbeeld of de zelfwaardering, en zoals de spindoctor en de storyteller, de psychologische huisapotheek en het psychologisch immuunsysteem. Hier en daar vond ik het onderscheid tussen de verschillende termen moeilijk te onthouden, met name als het ging om alles wat met ‘zelf’ begint. Zelfacceptatie, -beeld, -waardering. -bescherming, -compassie, -bevestiging, congruent, -presentatie, -promotie, -rechtvaardiging, -reflectie, -verbetering, -ontwikkeling, -verheffing. En vergeet het ‘strategische zelf’ niet! Gelukkig staat achter in het boek een legenda met uitleg van die termen, plus de bladzijden waarin ze genoemd worden. Dat helpt (iets).
Origineel vond ik de link die Roos maakt met dierenwelzijn, biodiversiteit en onze lamlendigheid rond klimaatverandering. Dat we ons ego niet kúnnen uitschakelen is een goede verklaring voor wat we doen (of laten), maar blijkt geen vrijbrief. Met zelfcompassie zou je je vooroordelen zoals de morele illusoire superioriteit moeten kunnen verminderen. Dit zou dan leiden tot actie. Helaas zie ik nog niet iedereen aan mindfulnesstraining beginnen. Maar misschien is een grote minderheid al voldoende om iets in beweging te zetten.
Redt de planeet, begin bij jezelf!
Ik gaf het boek 4*
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
of
of
Libris.nl, steun je lokale boekhandel
Voor bovenstaande links krijg ik een beetje provisie. Zonder provisie:
- YouBeDo, goed voor jouw goede doel
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Van dit boek is er een mini samenvatting!
Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief of op de wekelijkse blog-updates!