De trainer maakt het verschil – managementlessen in de sport

Een boek voor sporttrainers, of een managementboek? Allebei! De trainer maakt het verschil van Mauro van de Looij uit 2021 is geschreven vanuit de optiek van voetbaltrainer, maar de lessen en voorbeelden zijn zó universeel dat dit uitstekende boek ook heel bruikbaar is voor coaches in andere sporten èn de 17 miljoen bondscoaches met een managementbaan.

De trainer maakt het verschil …

… plofte een paar weken geleden onaangekondigd op de mat van deze bepaald-niet-voetbal-minnende-recensent. Elly: ‘Dit ga ik ècht niet lezen, hoor!’ De gulle (uit)gever: ‘Doe het toch maar, je zult verbaasd staan.’ Elly: ‘Nou, 1 hoofdstuk dan….’ En toen … las ik met groot enthousiasme het hele boek. Van de Looij is erin geslaagd een flink aantal lessen uit de psychologie te verpakken in een uiterst praktisch, logisch opgebouwd en prettig lezend boek over teams, samenwerken, motiveren, leidinggeven, promoveren, feedback geven…. Ook nuttig voor managers, dus. Alleen het stukje over drank, drugs en vrouwen is in het bedrijfsleven minder relevant. Toch?

Psychologische onderwerpen in dit boek zijn o.a. 

• Leiderschapsstijlen, waarin onder meer situationeel leiderschap wordt uitgelegd en welke trainers welke stijl het meest toepassen. Zelfs voor mij zijn Louis van Gaal, Pep Guardiola, Jürgen Klopp en Guus Hiddink bekende namen. Van Gaal is typisch voor de instruerende leiderschapsstijl, die in theorie hoort bij teamleden die nog niet zo competent zijn en sturing nodig hebben. Gebruikte Van Gaal deze stijl als bondscoach? Interessant… Hiddink daarentegen gebruikt veel de stijl van delegeren, goed bij sterk gemotiveerde en competente spelers. Hiddink was óók bondscoach! Héél interessant!

• Motivatie, waarin extrinsieke en intrinsieke motivatie aan de orde komen. Hier worden de componenten Autonomie, Competentie en Verbondenheid besproken, wat ik herken uit het werk van Edward Deci, Daniel Pink en Carol Dweck, en wat wordt gelinkt aan de theorie van Simon Sinek. Boeiend: hoe zorg je voor een uitdaging als de tegenstander veel zwakker is? (Job-)rotation wordt blijkbaar óók in het voetbal toegepast.

• Perspectief, wat gaat over mindset. Hier komt Dweck met haar statische en groei mindsets uitgebreid aan bod. Ook gaat het over verantwoordelijkheid en eigenaarschap.

• Selectie, wat goed te vergelijken is met het wervingsproces maar ook de talentontwikkeling in het bedrijfsleven. Van de Looij benoemt hier ook het ‘geboortemaand-effect’ wat ik nog ken van Malcolm Gladwell. Oudere kinderen zijn groter, sterker en volwassener dan jongere kinderen uit hetzelfde geboortejaar en komen daardoor eerder in jeugdselecties terecht. Deze kinderen hebben niet persé meer talent. En ook is succes op latere leeftijd niet gegarandeerd, omdat mentale en sociale aspecten medebepalend zijn.

• Visie, en hiervoor draagvlak krijgen. Het gaat hier om de afstemming van je visie met je club, met het team, met de ouders. Met name die laatste groep lijkt me lastig, en de tips die worden gegeven zijn heel nuttig.

• Training geven, met een focus op individuele doelen stellen en uitdagingen geven. Van de Looij stelt zelf te trainen op basis van Agile en sprints: maximaal 3 doelen en hier 2 à 3 weken op trainen. Daarna weer andere doelen. De doelen periodiek herhalen, zodat het beter beklijft.

• Wedstrijden coachen. Waar draait het om? Winnen of leren? Voor het eerste team is winnen het belangrijkst, voor alle andere teams leren. Ook komt psychologische veiligheid voorbij, kwetsbaarheid tonen, doelgerichtheid (welk geleerde wil je laten zien in de wedstrijd) met controleerbare en oncontroleerbare doelen (vergelijkbaar met de Cirkel van Invloed van Covey), en tenslotte feedback geven.

Evaluatie

Het is een goed gestructureerd boek, met samenvattingen na elk subhoofdstuk, QR-links naar speciaal video’s van bijvoorbeeld Johan Cruijff, Kobe Bryant en Simon Sinek en een uitgebreide lijst met referenties naar websites en boeken. De theorie wordt duidelijk uitgelegd zonder gebruik van jargon. De auteur is duidelijk iemand die deze theorie goed beheerst (Van de Looij heeft een master in Sport- en prestatiepsychologie) en ook ervaring heeft in het voetbalwereldje (voetbaltrainer bij PSV en Willem II). De praktische vertaling naar sport in het algemeen en voetbal in het bijzonder is overigens óók vrijwel jargon-vrij. Je hoeft niets van voetbal te weten om de lessen te begrijpen.

Het boek barst uit zijn voegen van de voorbeelden, quotes van filosofen èn bekende voetballers, allerlei verschillende trainingsvormen gebaseerd op die theorie met een goede uitleg waarom iets werkt, en iets anders niet.

Doelgroep

Wat ik heel bijzonder vond is dat heel duidelijk blijkt dat de bekende managementtheorieën net zo makkelijk op het sportveld als in het bedrijfsleven kunnen worden toegepast, ze zijn universeel want gebaseerd op algemene psychologie. Ben je voetbalcoach, dan is dit natuurlijk een uiterst praktisch boek waarin bewezen theorieën over de menselijke natuur worden gegoten in een aanpak van (jeugd)elftallen. Ben je daarentegen géén sporttrainer, zoals ik, dan lees je dit boek óók met veel plezier, omdat de problemen en oplossingen in je bedrijf makkelijk te ontlenen zijn aan de voetbalwereld. Het lijkt wel een parabel! Geen pinguïns of schapen, maar voetballers. Dat is weer eens wat anders.

Ik kijk nu ook met iets andere ogen naar Frank de Boer (welke leiderschapsstijl zou hij hebben?) en naar de wedstrijden van Oranje (ja, echt!). Must Read voor alle 17 miljoen bondscoaches in Nederland!

Ik gaf het boek 4 ½ *

Je kunt dit boek kopen o.a. bij Managementboek.nl en bij Bol.com

Of ga naar je lokale boekhandel. Of doe eens duurzaam en kijk voor een exemplaar-met-ervaring bij Boekwinkeltjes

Verder lezen?

Voetbalscheidsrechter Kevin Blom werkte samen met Erik Kaptein in het boek De fluitende leider uit 2019, waarin leiderschapslessen uit de voetbalwereld worden vertaald naar het bedrijfsleven, en dan met name de manager. Hier lees je mijn recensie over De fluitende leider.

The theorie achter motivatie, autonomie, competentie en verbondenheid van Edward Deci kun je nalezen in het uitstekende Drive van Daniel H. Pink. Hier lees je meer over dit boek. Ik schreef er ook een Samenvatting van.

Carol Dweck schreef het uitstekende Mindset, waarin zij de verschillen tussen de statische (fixed) en groei (growth) mindset uiteenzet, èn wat dat doet voor hoe je je leven leidt. Wat ook hel nuttig is: hoe je complimenteert, of als ouder je kind troost bij een verloren wedstrijd. Hier lees je meer over Mindset. Ik schreef ook over dit boek een Samenvatting. Van dit boek is ook een Leestoets, zodat je PE-punten kunt halen.

Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief..

Of abonneer je op de blog-updates!

[email-subscribers-form id=”1″]