Duurzaamheid en kapitalisme, gaat dat nu wel of niet samen? De meningen zijn verdeeld, en die van mij nog niet opgemaakt. Fijn dus dat er weer een bijzonder informatief en gedetailleerd boek verschenen is met een duidelijk betoog over waarom wèl en hoe dan. Gelukkig is Een nieuw kapitalisme voor een wereld in verwarring van Rebecca Henderson geen juichverhaal, er staan meer dan genoeg misstanden en obstakels in om het realistisch te maken.
De kern van het managementboek Een nieuw kapitalisme …
… is dat winst maken en een hoger doel hebben best samengaan. Als voorbeeld wordt afvalbedrijf Njorsk Gjenvinning (NG) gebruikt. De nieuwe CEO denk met het circulair maken van de afvalverwerking zowel CO2 uitstoot & klimaatverandering te kunnen aanpakken als het groeiende tekort aan ruwe grondstoffen. Hij verandert het businessmodel van puur afvalverwerking naar handel in gerecyclede grondstoffen. De transformatie kost een vermogen, maar door schaalvoordeel wordt NG (weer) winstgevend. Succesverhaal!
Woke-washing?
Henderson ziet dat veel andere CEO’s ook een hoger doel hebben, maar ‘worstelen met het integreren ervan. Het moet nog gekoppeld worden aan een strategie, of gecommuniceerd aan de werknemers’. Dit komt wat hypocriet over, Henderson verklaart het beeld van woke-washing dat dit bij mij oproept door ‘onwil om de eerst-winst-filosofie los te laten, niet sentimenteel over te willen komen’, en weerstand van investeerders. Gaan we met dit soort leiders de wereld redden?
Schokkende feiten
In het begin van het boek slaat Henderson ons met schokkende feiten om de oren: Het cementbedrijf CEMEX bijvoorbeeld gebruikt veel energie, maar 25% daarvan is (al) hernieuwbaar. Joepie! Echter, het stoot evengoed 48 miljoen ton CO2 uit. De (verborgen) kosten van CO2 uitstoot, door schade aan gezondheid en milieu wordt geschat op $80 per ton, wat voor CEMEX dus neerkomt op 4 miljard. De winst van CEMEX is maar 2,6 miljard. Wat een vertekening van de ‘prestaties’ van dit bedrijf! En zo zijn er nog heel veel bedrijven.
Gedetailleerd uitgewerkte voorbeelden
Hiermee is de toon wel gezet. Het gaat verder met een analyse van de huidige situatie èn hoe we dit kunnen aanpakken. Ook hier veel voorbeelden die vrij diepgaand zijn uitgewerkt. Dat komt waarschijnlijk omdat zij bij deze bedrijven als adviseur betrokken was.
Henderson vindt trouwens de aanname dat ‘investeerders altijd voor de korte-termijnwinst gaan’ te kort door de bocht. Dat verklaart niet de hoge koersen of succesvolle beursgang in combinatie met jarenlange, torenhoge verliezen van (bijvoorbeeld) Gilead.
Anderzijds bleken investeerders van Walmart niet overtuigd van de positieve lange-termijn effecten van verhoging van de minimumlonen en de introductie van online-dienstverlening. Henderson wijt het aan gebrekkige informatieverstrekking en stelt dat ‘accounting de sleutel is tot het redden van onze beschaving’. Denk aan het beter meetbaar maken van cultuuraspecten en de ESG-standaardisatie. Ook de verhouding tussen investeerders en bestuurders komt aan bod, met een inkijkje in de B-corps, en de nadelen van die constructie.
Zelfregulering
Een interessante invalshoek is die van de zelfregulering van bedrijven, met veel voorbeelden van successen en mislukking. Bij dat laatste hoort een lang stuk over de problematiek van palmolie en ontbossing. Duidelijk is dat bedrijven onderling wel zaken kunnen afspreken, maar als niet iedereen meedoet, en de overheid niet handhaaft, is het resultaat teleurstellend. Key is dus samenwerking tussen bedrijven en overheid.
Individuele actie
Het laatste hoofdstuk gaat over wat wij zelf kunnen doen. Het boek geeft 6 stappen:
- Ontdek je eigen hogere doel;
- Doe iets, nu;
- Neem je waarden mee naar je werk;
- Ga voor de overheid werken;
- Ga de politiek in;
- Zorg goed voor jezelf en doe de dingen met plezier.
Met dat laatste punt wil ze zeggen dat je niet de last van de hele wereld op je schouders hoeft te nemen. Een klein beetje impact is al genoeg om iets op gang te brengen. Als een kiezeltje wat met een heleboel andere kleine steentjes een lawine vormt en een bergwand laat instorten.
Evaluatie
De inhoud is zeer informatief, dat blijkt wel. Ik heb hier weer veel van opgestoken. Jammer is dat dit boek, zoals veel boeken die uit het Engels zijn vertaald, vrij lange en omslachtige zinnen heeft. Begrijpelijk, als je letterlijk wilt vertalen. Ook zijn er bij de vertaling wat foutjes ingeslopen: de aandelen Walmart zijn in handen van de familie Walmart (ze heten Walton), 366 van de 81 bedrijven (andersom is logischer), de Gini-coëfficiënt van de VS is 0,41 en die van Duitsland 31,4 (komma-probleempje), Trump en de verkiezingen van 2006 (toen al?), en zo nog aantal, soms best verwarrend (voor een wereld die al in verwarring is). Dit soort fouten heeft op mij vaak het effect dat ik de juistheid van de rest van het betoog ook minder hoog aansla.
Eén van de mooiste quotes in het boek vond ik: “Het echte probleem van de mensheid is dit: onze emoties komen uit het stenen tijdperk; onze instituties uit de Middeleeuwen en onze technologie lijkt wel van de goden te komen.’ Het boek brengt deze asynchroniciteit goed naar voren, en is realistisch over de moeite die het zal kosten om een nieuw kapitalisme te verwezenlijken. Tegelijkertijd is het een positief boek, de noodzakelijke ontwikkelingen lijken haalbaar en er gebeurt ook steeds meer, bij bedrijven, overheden en personen.
Ook ik ben een kiezeltje aan het worden……
Ik gaf het boek 4*, de Engelse versie 4 ½*
En wat vind jij? Ken je het boek?
Koop dit boek bij Managementboek.nl of bij Bol.com
Verder lezen
Ik vroeg me af waar ik naam Rebecca Henderson toch van kende; niet van dit boek, dat wist ik wel. Als zij beschrijft hoe Paul Polman zijn Unilever probeert te verduurzamen, valt het kwartje. Zij was Paul’s adviseur, ik las vorig jaar over haar! In bovenstaand boek komen veel voorbeelden van Unilever aan de orde, maar als je echt wilt weten hoe de duurzaamheidsambities daar vorm kregen, moet je het uitstekende boek Het grote gevecht van Jeroen Smit lezen! Shortlisted voor Managementboek van het Jaar 2020, en niet voor niets! Hier lees je meer over Het grote gevecht.
Recent verscheen een ander interessant boek over ‘nieuw kapitalisme’, vergelijkbaar maar wat minder breed, iets praktischer, en, ook belangrijk, wat leesbaarder geschreven. Over Duurzaam kapitalisme van Willem Schramade schreef ik eerder dit jaar een recensie. In dit boek vind je een evaluatiemodel, het Waardevenster, waar het betoog aan is opgehangen. Dat maakt het zeer overzichtelijk en goed leesbaar. Lees mijn recensie van Duurzaam kapitalisme.
Een boek over duurzaamheid en sociale gelijkheid wat je absoluut gelezen moet hebben, is Donuteconomie van Kate Raworth. Deze Engelse auteur werd zelfs uitgenodigd voor een lezing over haar gedachtengoed in de Tweede Kamer. Meer over Donuteconomie lees je hier. Ik schreef een Samenvatting van dit boek, wat je in de webshop kunt kopen. Het is gratis, tot 31 december 2020. Koop Samenvatting van Donuteconomie.
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management via haar bedrijf ESCIA. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.