Van een discussie over het verschil tussen prijs en bredere waarde, via activiteiten van bedrijfsleven, financiële instelling en overheid, naar de impact die wij als individuen kunnen hebben. Willem Schramade schetst in Duurzaam kapitalisme eerst een breed en abstract probleem en daarna een aanpak die heel behapbaar en concreet is.
Het managementboek Duurzaam kapitalisme ….
… begint met een uitstekende samenvatting van Het grote gevecht van Jeroen Smit, over de ambities van Paul Polman, CEO van Unilever. Hierin wordt direct het spanningsveld duidelijk tussen enerzijds (onze interpretatie van) kapitalisme, het korte termijn denken en veel winst maken en anderzijds duurzaamheid en sociale gelijkheid.
Wat is waarde? Is dat de prijs?
In het wat theoretische, filosofische eerste deel wordt ruime aandacht besteed aan ons waarde-begrip. Schramade legt de link tussen waarde = het goede = de 17 SDG’s. De nadruk ligt daarbij op CO2-uitstoot en fossiele brandstoffen, omdat daar het meest over bekend is en aan gedaan wordt. Sociale gelijkheid, biodiversiteit en dergelijke wordt wel genoemd maar niet diepgaand behandeld.
Heel interessant vond ik zijn vergelijking tussen goud en water. Goud is heel lang als waardevol gezien, in het oude Egypte zelfs als goddelijk. Door de chemische eigenschappen van goud (het straalt, is moeilijk te vervalsen en vergaat niet) is het uitstekend geschikt om ‘kapitaal in op te slaan’. Het is daarmee goed verhandelbaar, en daarom werd het geld. Een middel dus om ruilen en handel te faciliteren. Maar ook voor velen een doel op zich, wat niet altijd goed afliep, denk aan Croesus, die veel goud had maar alles verloor (en gedood werd door gesmolten goud in zijn keel te gieten), en Midas, die zijn familie en eten in goud veranderde.
Goud is duur. We betalen zo’n 1900 EUR voor 33 gram, en het delven van goud gaat gepaard met heel veel externaliteiten op milieugebied (mijnen) en sociale ongelijkheid (slavenarbeid en rooftochten). En dan water. We kunnen geen week zonder water (en best lang zonder goud). Het is nog overvloedig aanwezig en kost daarom bijna niets. Een beter voorbeeld om het verschil tussen prijs en waarde aan te geven is er bijna niet.
Praktische voorbeelden
Het praktische deel van het boek is super-interessant, met heel veel voorbeelden, waaronder Blue City in Rotterdam en één van haar initiatieven: de champignon-op-koffieprut-kwekerij. Dit deel lijkt daarmee een beetje op een combi van Pioniers van de nieuwe welvaart van Kees Klomp en Geld stuurt de wereld van Anne-Marie Rakhorst, maar uiteraard veel actueler.
Ook het stuk over voorspellers is heel interessant. Lange termijn-denken wordt vaak met voorspellen geassocieerd, maar wat maakt iemand tot een goede voorspeller? Nieuwsgierigheid, zelfkritiek, twijfel en steeds gedane voorspellingen metend en kalibrerend.
Waardevenster
De inhoud is eerder informatief en activerend, dan dat er sprake is van een betoog. De rode draad in het geheel is het Waardevenster, met als waarden Financieel (F), sociaal (S) en milieu (E). Activiteiten die F-waarde creëren maar E&S-waarde vernietigen plegen roofbouw; die zowel F en E&S-waarden vernietigen zorgen voor ondergang; die E&S-waarde creëren maar F-waarde vernietigen noemen we liefdadigheid.
Uiteindelijk wil je deze drie soorten activiteiten veranderen in F èn E&S-waarde creërend: win-win. Hoe dat kan, wordt bij de verschillende hoofdstukken over bedrijfsleven, financiële instellingen en overheid behandeld. Hierbij wordt ruim aandacht gegeven aan True Price (een kostprijs inclusief alle externaliteiten) en de verslaggeving (heel interessant voor mij als accountant, maar ook voor andere financials en niet te vergeten, de beleggers).
Evaluatie
Het onderwerp is uiterst relevant: velen stellen dat kapitalisme en duurzaamheid niet samen kunnen gaan. Nu beweert het boek niet dat we met duurzaam kapitalisme de problemen wel eventjes oplossen, wel geeft het aan hoe kapitalisme ondersteunend aan duurzaamheid kan worden gemaakt. De vele voorbeelden (zoals de corona-redding van KLM en de Nieuw-Zeelandse welzijnsbegroting) maken het daarbij super-actueel.
Schramade heeft vele inzichten bij elkaar gebracht en verweven tot een goedlopend verhaal. Hij ontleent heel veel van zijn betoog aan een lange lijst uitstekende boeken. Fijn is ook dat na elk hoofdstuk een onderdeel Verder Lezen is opgenomen, met daarin de genoemde boeken en nog meer nuttig leesvoer. Een prima aanvulling op mijn TBR.
Opvallend aan zijn boekenlijst vind ik de publicatiejaren. Er wordt al jarenlang over dit onderwerp geschreven, maar het is nooit mainstream geworden. Pas de laatste tijd wordt de urgentie breed gevoeld, neemt het aantal boeken erover toe, en gelukkig ook heel veel boeken in het Nederlands. Dit helpt om de awareness, het begrip en het draagvlak voor verandering breder te trekken.
Bepaald origineel vind ik het initiatief van een niet-anonieme effectenbeurs. Dit zou aandeelhouders loyaler maken en meer gericht op de lange termijn. De bedrijven kunnen additioneel geld ophalen bij die bestaande en bekende belanghebbenden. Daar wil ik méér over weten! Bron: Het boek Anders verder van Ron van Es. Op de leeslijst!
En wat vind jij? Gaat duurzaamheid en kapitalisme samen?
Ik geef het boek 4 1/2*
Dit boek ontving ik van uitgever B&L voor recensiedoeleinden. Jij koopt het bij Managementboek.nl en Bol.com.
Verder lezen?
Natuurlijk móét je Het grote gevecht van Jeroen Smit lezen. Als er één boek is wat duidelijk maakt hoe groot het spanningsveld tussen duurzaamheid en presteren op de beurs is, is dit het wel. Het stond op de shortlist voor Managementboek van het Jaar 2020 (ik zat dat jaar in de jury) en niet voor niets. Dikke pil, maar absoluut de moeite waard. Lees hier meer over dit boek.
Ook bijzonder de moeite waard (pun intended) is De waarde van alles van Mariana Mazzucato, een van de vele andere boeken waar Schramade aan refereert. Zij geeft vele voorbeelden van het verschil tussen prijs en waarde en geeft een heel mooi inzicht in de evolutie van ons financiële stelsel. Met name haar betoog over patenten en de prijs van medicijnen is een eye-opener. Meer over dit boek lees je hier.
Eerder las ik Pioniers van de nieuwe welvaart van Kees Klomp en Nadine Maarhuis uit 2018, wat ongeveer op dezelfde leest geschoeid is en ook veel praktische voorbeelden heeft van ondernemers die duurzaam werken èn geld verdienen. Hierin lees je ook meer over de Betekeniseconomie en Commonisme. Hier lees je meer over dit boek.
Ik verwees al naar Geld stuurt de wereld, jij bepaalt de koers van Anne-Marie Rakhost. Dit boek stamt uit 2015 en is daarmee een beetje gedateerd. Echter, ik vond het uitstekend, en het zette mij aan tot veel acties (waaronder een andere bank zoeken). Hier lees je er meer over.