Must-read #73: De vijfde discipline (The fifth discipline) van Peter M. Senge uit 1990 (meest recente vertaalde druk uit 2006). Een klassieker die ingaat op het aanpakken van problemen via systeemdenken. Senge is de grondlegger van het concept ‘de lerende organisatie’. Het boek is hooggewaardeerd om de inzichten, de gebruikte voorbeelden kunnen na 30 jaar wat gedateerd aandoen.
In het managementboek De vijfde discipline …
… lezen we over de noodzaak van systeemdenken. De gangbare methode om complexe problemen op te lossen, is ze op te splitsen in een aantal deelproblemen. Hierdoor zijn ze weliswaar beter te behappen, maar raakt tevens de verbondenheid met het grotere geheel verloren. Die prijs is te hoog voor organisaties die in een steeds complexer wordende omgeving opereren, omdat de kans op verkeerde beslissingen te groot wordt.
Systeemdenken
Systeemdenken biedt hiervoor een oplossing en stelt ons in staat de grote patronen weer te herkennen en effectiever te veranderen. Dit wordt dan ook aangeduid als de vijfde – en belangrijkste – discipline van lerende organisaties. De essentie van systeemdenken valt uiteen in twee aspecten: het zien van onderlinge verbanden in plaats van een lineaire opeenvolging van oorzaak en gevolg en het zien van processen van verandering in plaats van momentopnames. Het concept van terugkoppeling staat daarbij centraal en laat zien hoe acties elkaar kunnen versterken of dempen.
Vanuit het systeemdenken geldt dat iedere actie zowel een oorzaak als gevolg is van andere acties. De implicatie hiervan is dat iedereen verantwoordelijk is voor de problemen die binnen een systeem (bijvoorbeeld een organisatie) ontstaan. Een andere implicatie is dat omvangrijke acties door demping soms weinig effect sorteren, maar dat kleine acties door versterking ook enorm invloedrijk kunnen zijn.
Daar komt nog bij dat het vaak enige tijd duurt voordat het effect van acties zichtbaar wordt als gevolg van vertragingen. Een nadere analyse van het gedrag van systemen leidt tot de ontdekking dat bepaalde patronen steeds terugkeren. Deze ‘archetypen’ stellen ons in staat om problemen beter te herkennen en effectiever aan te pakken en aldus lerende organisaties te bouwen.
Lerende organisatie
Peter Senge is een vooraanstaande representant van de ‘Leerschool’. Deze ‘Strategische school’ vertegenwoordigt een manier van het managen van een organisatie, naast bijvoorbeeld de Planningsschool, de Culturele school en de Politieke school. Volgens Mintzberg vormen deze scholen ieder voor zich een manier om naar organiseren te kijken. Geen van allen hebben ze de waarheid in pacht maar gezamenlijk vormen ze echter het brede spectrum van de organisatiekunde. Volgens Mintzberg is de bijdrage van de Leerschool aan dit spectrum voor met name organisaties die in een complexe en dynamische omgeving opereren substantieel, omdat het de strategievorming een realistisch gehalte geeft.
Een lerende organisatie leert en creëert, ontwikkelt nieuwe en interessante strategieën, te midden van externe krachten. Volgens de Leerschool wordt strategie dan ook niet van tevoren en van bovenaf gepland, maar kan het worden gezien als een leerproces op zowel individueel als collectief niveau. Leren heeft hierbij een specifieke betekenis.
5 disciplines
De organisatie die wil leren heeft vijf disciplines tot zijn beschikking.
- Persoonlijk meesterschap. In deze discipline wordt iedere medewerker de mogelijkheid geboden zich te ontwikkelen tot een meester in zijn vak.
- Mentale modellen. Mentale modellen zijn voorstellingen die men heeft van de werkelijkheid, waarnaar alles wat wordt meegemaakt toe geredeneerd wordt. Door deze modellen open te leggen, wordt duidelijk welke fouten ze in zich hebben en kan een gebeurtenis waargenomen worden zonder directe link naar eerdere gebeurtenissen. De ruimte die hierdoor wordt gecreëerd biedt leermogelijkheden.
- Gemeenschappelijke visie. Visie is volgens Senge meer dan een aantal samengestelde begrippen, het is een kracht die mensen van binnen voelen. Door persoonlijke visies te delen en gezamenlijk te maken, komen de medewerkers tot nieuwe inzichten.
- Teamleren. Het gelijkrichten van de persoonlijke krachten van de teamleden opdat ze harmonisch kunnen samenwerken. Deze harmonie biedt de veilige voedingsbodem voor individueel en gezamenlijk leren.
- Systeemdenken is de voor de lerende organisatie centrale discipline en wordt in het boek dan ook als eerste beschreven. Het systeemdenken is de discipline die de andere vier verbindt en de contouren van de lerende organisatie neerzet.
Auteur Peter M. Senge …
…. behaalde een Bachelor in vliegtuigbouw aan de Stanford-universiteit, een Master of Science in Social systems modeling aan de Massachusetts Institute of Technology (MIT) in 1972, en in 1978 promoveerde hij op het vakgebied management aan MIT.
Sinds zijn promotie is Senge als docent verbonden aan MIT. Sinds de jaren 1990 is hij tevens directeur van het Center for Organizational Learning aan de MIT Sloan School of Management. Hij is verder medeoprichter en voorzitter van de wereldwijde Society for Organizational Learning (SoL).
Waarom is De vijfde discipline een must-read?
Het boek werd in 1997 door de Harvard Business Review uitgeroepen tot een van de vijf belangrijkste managementboeken van de laatste twee decennia van de twintigste eeuw. Dus…..
Veel lezers waarderen dit boek! En dan met name de Engelstalige editie.
Bol.com geeft 5 *, bij Managementboek heeft het 4 1/2 *
Bij Amazon kreeg het 4 1/2 * en Goodreads gaf het 4 *.
Waar kun je dit managementboek kopen?
De Engelse versie is het best en goedkoopst: bij Managementboek.nl en bij Bol.com.
Is er een ESCIA Samenvatting van?
Nog niet. Kijk hier van welke boeken wèl Samenvattingen zijn!
Is er een ESCIA leestoets van?
Nog niet. Kijk hier van welke boeken wèl Leestoetsen zijn!
En wat vind jij?
Wat vind jij van dit boek?
Misschien heb je een tip voor een Must-Read? Laat een reactie achter!