Dienend leiderschap blijkt een erg breed begrip wat raakt aan zowel psychologische als fysiologische processen. Inge Nuijten is gepromoveerd op dit onderwerp en geeft in Dienend-Leiderschap (let op het streepje) uit 2021 haar veelomvattende visie op de toepassing ervan.
Dienend leiderschap (DL) is geen ‘stijl’, maar een vorm van ‘zijn’, de oervorm. Nuijten stelt dat alle leiderschapsmodellen van bekende schrijvers als Stephen Covey, Ken Blanchard, Peter Senge, Peter Drucker en vele anderen, allemaal gebaseerd zijn op DL. Omdat het een vorm van ‘zijn’ is, een levenshouding, ben je ‘vanzelf’ oprecht, consistent en consequent. En met deze grondhouding kun je allerlei leiderschapsstijlen succesvol gebruiken. En inderdaad, ook mijn held Frederic Laloux zegt dit in zijn bestseller Reinventing Organizations. “DL is een pleonasme, alle leiderschap is dienend.”
DL is met plezier bijdragen aan de groei en ontwikkeling van mensen. Het is niet alles voor je mensen doen, er altijd voor ze zijn. Een mooie metafoor is het verhaal van de rups en de vlinder. Een man ziet een vlinder worstelen om zich uit de nauwe huid van de rups te bevrijden. Hij helpt een handje. Helaas, het lijfje zit vol met vocht en de vleugels zijn slap. De worsteling zorgt ervoor dat het water naar de vleugels wordt geperst, en dat is nu niet gebeurd. De vlinder gaat dood.
Het managementboek Dienend-Leiderschap …
… start met twee basisprincipes die succesvolle leiders onderscheiden van minder succesvolle: de kwaliteit van je aandacht en je intentie. Qua aandacht is het bekend dat multitasken heel slecht is, je productiviteit daalt en ook de kwaliteit van je werk gaat achteruit. Als leider met je aandacht niet bij je mensen zijn maar elders (je telefoon bijvoorbeeld), is dodelijk voor de betrokkenheid van je mensen. Intentie gaat het over duidelijk zijn over je visie, wat je denkt dat nodig is om die te realiseren. Je intentie is om die over te dragen, niet om anderen te overtuigen. Zo kun je ook een ‘slecht nieuwsgesprek’ ingaan, je woorden worden dan makkelijker geaccepteerd.
8 kenmerken
Nuijten onderscheidt 8 kenmerken van DL, die je bij jezelf kunt herkennen en ontwikkelen. Deze 8 kenmerken zijn het resultaat van haar promotieonderzoek, afgerond in 2009.
- Authenticiteit, dit vraagt zelfkennis, contact met je gevoel, behoeften en waarden.
- Bescheidenheid, weten dat je weinig weet, je verbeterpunten kennen. Ook: vragen stellen en luisteren, als een OEN: Open, Eerlijk en Nieuwsgierig.
- Rentmeesterschap, zingeving, bijdragen aan het groter geheel. Dit hoofdstuk gaat veel over de ‘ondergeschikten’, over persoonlijk leiderschap. Rentmeesterschap is het fundament van zelforganisatie: je realiseren dat je leidinggevende of de CEO je problemen niet gaat oplossen, dat je je niet kunt verschuilen achter systemen. Je moet zelf zorgdragen voor een betere wereld.
- Verantwoordelijkheid, je verantwoordelijk voelen. Je omgeving zo inrichten dat je kans op succes groot wordt. Leerpunten en inzichten opvolgen; geen leider, geen volger, maar een opvolger worden. Dus ook: mensen herinneren aan hun visie, missie, waarden.
- Empowerment, je mensen toerusten voor hun taken zodat ze verantwoordelijkheid kunnen nemen. Ook dit hoofdstuk is voornamelijk vanuit de medewerker geschreven: persoonlijk leiderschap. Zelf zorgen voor succes, voor vrijheid en/of veiligheid.
- Vergeving, ‘hoop op een ander verleden’ loslaten. Dit hoofdstuk gaat over fouten accepteren en gebruiken om te groeien, een groeimindset hebben. Ook: jezelf vergeven, omdat een conflict te maken heeft met jouw oordeel, gebaseerd op jouw waarden, en op jouw verleden.
- Waardering, dit gaat over dankbaar zijn, complimenten geven, bemoedigen, maar ook over zelfwaardering.
- Moed, handelen vanuit je hart. Verrassend is een lang stuk over hart-ritme en hart-coherentie bij stress, een neutrale of alert ontspannen toestand. Er moet overeenstemming zijn tussen wat je voelt en wat je hartritme aangeeft. Die coherentie kun je verbeteren en zo zorgen voor balans tussen emoties, geest, lichaam en spiritualiteit. Ook: morele kracht.
De paragrafen over fysiologie zijn ontleend aan Nuijten’s overtuiging dat dienstbaarheid (en dus DL) fysiologisch gezond is. Oxycotine bijvoorbeeld ontstaat bij menselijk contact en ‘goedgeefsheid van tijd en energie’. Oxycotine bevordert de samenwerking, en ook je immuunsysteem wordt er steker van. In het boek komen ook legio andere fysiologische aspecten aan de orde.
Bekende zaken
Hoewel ik nog weinig over DL heb gelezen, las ik wel al veel over leiderschap in het algemeen en ook psychologie is een favoriet onderwerp. Er was daarom erg weinig dat ik nog niet eerder elders had gelezen, hoewel de combinatie van zaken (DL versus Oxycotine bijvoorbeeld) voor mij wél origineel was. En zo waren er meer, soms wat vergezochte, verrassende combinaties. Echter, de vele bekende zaken maken het boek niet echt onderscheidend.
Praktisch
Dit boek geeft je ‘een zee van mogelijkheden’ (Nuijten’s eigen woorden) en inderdaad, per hoofdstuk worden hééééél veel (psychologische) onderwerpen geraakt. Ook zitten er erg veel voorbeelden uit haar eigen adviespraktijk tussen, die op mij soms wat borstklopperig overkwamen.
Is dit nu allemaal specifiek voor DL, vroeg ik me tijdens het lezen af. Nou nee, als DL de fundering is voor allerlei leiderschapsstijlen, dan zijn alle aspecten die met leiderschap in het algemeen te maken hebben dus per definitie ook voor DL van toepassing. En zo kun je een boek volschrijven.
Onderbouwing
In 2012 schreef Nuijten Echte leiders dienen, gebaseerd op haar promotie-onderzoek. Daarin kwamen, uiteraard, vele wetenschappelijke onderzoeken aan bod. Dienend-leiderschap heeft dat niet, en voor de mensen die dat belangrijk vinden (ik, ik) verwijst zij naar haar eerdere boek, en naar haar blogs. Het huidige boek is meer gebaseerd op ervaringen, verhalen, anekdotes en oefeningen die haar de laatste jaren geraakt hebben. Plus theorieën van bekende denkers en auteurs, waarmee de literatuurlijst is gevuld: Greenleaf, Bregman, Scharmer, Schein, Collins, Grant, Dweck, en vele anderen. Omdat er zoveel aan de orde komt, gaat het nergens echt diep, ondanks de claim dat het een ‘verdiepend’ boek is.
Verzorgd
Het is een vlot-geschreven boek, alsof Nuijten tegen je praat, persoonlijk en soms grappig.
De indeling in 8 karakteristieken geeft structuur aan het boek, hoewel die voor mij grotendeels teniet wordt gedaan door de grote hoeveelheid onderwerpen die per karakteristiek aan de orde komen, en waarvan de relatie met de karakteristiek soms moeilijk is vast te stellen. Alsof Nuijten een zelfhulpboek heeft willen schrijven en is gaan puzzelen wel stukje het beste bij welke karakteristiek paste.
Elk hoofdstuk heeft een aantal opdrachten of self-assessments en een Samenvatting, heel prettig.
Ik gaf het boek 3 1/2*
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
of
of
Libris.nl, steun je lokale boekhandel
Voor bovenstaande links krijg ik een beetje provisie. Zonder provisie:
Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates!