Greta Thunberg en zo’n kleine 100 wetenschappers, journalisten en activisten schreven in 2022 Het Klimaatboek. Dit uitstekende boek levert gegarandeerd koude rillingen over opwarming op! Het gaat wetenschappelijk vrij diep, en is confronterend, fascinerend, soms deprimerend, maar ook activerend. En stevig, in alle opzichten. We hebben dan ook een stevig probleem.
‘We leven in het tijdperk van greenwashing. Daardoor gebeurt er te weinig om klimaatverandering tegen te gaan. Het grote publiek moet eisen dat hierin verandering komt, maar dat doet ze niet omdat ze de ernst van de problematiek niet begrijpt. Door gebrek aan kennis. Ik wil dat veranderen.’ Dit is de motivatie van Greta Thunberg om zoveel mogelijk kennis in één boek te stoppen. Kennis = actie. Heeft ze een punt?
Ik lees vrij veel over klimaatverandering en duurzaamheid, en kon me tot voor kort haast niet voorstellen dat gebrek aan kennis de reden is van onze inertie. Er wordt zoveel over gesproken! Maar … misschien alleen in mijn bubbel. Een verjaardagsfeestje opende me de ogen. De oudere gasten daar hadden echt géén idee. Dit initiatief van Greta is daarom zeer zeker nodig. Daarbij is het wetenschappelijk gehalte van het boek zó hoog, dat het ook voor degenen die zich wél goed informeren veel nieuwe informatie bevat.
Het managementboek Het klimaatboek …
… bestaat uit ongeveer 100 korte bijdragen van de verschillende auteurs, verdeeld over 5 delen: 1. Hoe het klimaat werkt; 2. Hoe onze planeet verandert; 3. Hoe het ons beïnvloedt; 4. Wat we eraan hebben gedaan; en 5. Wat we nu moeten doen.
Biodiversiteit
Bepaald confronterend in deel 1 vond ik de bijdrage over het uitsterven van diersoorten. In 500 miljoen jaar zijn er 5 gevallen van massaal uitsterven (>70%) geweest, door klimaatverandering na vulkaanuitbarstingen of asteroïde-inslagen. We zijn nu op weg naar het Zesde Uitsterven, ditmaal met een biologische oorzaak: wij. Vóórdat er mensen aan land kwamen, leefde er ‘megafauna’ in Australië en Noord-Amerika. Mammoets, maar ook bevers van 2,5 meter lang en soortgelijke enorme dieren. Een paar duizend jaar later waren ze uitgestorven.
De combinatie van zéér traag voortplanten en menselijke jagers is hiervan de oorzaak. Daarna gingen we op ontdekkingsreis en brachten ratten en andere dieren mee, die inheemse soorten opvraten. En toen kapten we de bossen en visten we de zeeën leeg … En nu warmen we de aarde op. De meeste soorten die nu nog leven hebben het in verschillende ijstijden volgehouden, ze kunnen wel tegen lagere temperaturen. Onduidelijk is of ze ook allemaal tegen hógere temperaturen kunnen. (Ach, zei de verjaarsvisite, er komen toch ook veel beesten bij?)
Aerosolen en wolken
In deel 2 las ik fascinerende bijdragen over aerosolen en wolken. Aerosolen (luchtvervuiling) zijn slecht voor ons, we gaan er dood aan. Maar ook goed voor ons, want het gaat opwarming tegen doordat ze zonlicht terugkaatsen. Mmmm, dilemma. En een black box, want we weten nog heel veel niet over areosolen, de chemische reacties in de atmosfeer, en de invloed op wolken en regen.
Wolken zijn ook zo bijzonder. Laaghangende wolken zorgen voor afkoeling, hooghangende wolken voor opwarming, maar opwarming heeft invloed op de hoogte en dichtheid van wolken, een feedbackloop dus. En op dit moment versterken de wolken de opwarming omdat laaghangende wolken in de oceanen van de tropen minder worden, en hooghangende juist toenemen. Heel wat wolkjes aan de lucht dus!
Gezondheid
Deel 3 gaat onder andere in op onze gezondheid. Van hitte ga je dood en opwarming verlengt het malariaseizoen. Verder neemt de voedingswaarde in oogsten af. Door een stijgende zeespiegel verdwijnen er (bewoonde) eilanden. In dit deel lezen we ook bijdragen van een aantal bewoners van gebieden die nu al geraakt worden door klimaatverandering. De Sahel, wat steeds minder regen krijgt. Sapmi, noord Scandinavië, waar de rendierkuddes verdwijnen door het kappen van bossen. Het Amazonegebied.
Confronterend vond ik de bijdrage over hoe ongelijk de baten en lasten van opwarming verdeeld worden. Noorwegen, wat er (qua sterftecijfers, maar ook financieel) op vooruit gaat met een paar graden temperatuurstijging, terwijl die paar graden India nóg onleefbaarder maken. Voor Rusland zou het gewéldig zijn, voor Afrikaanse landen een drama. (Verjaardagsvisite: lekker toch, die warme dagen in oktober?)
We doen nog niet genoeg
In het wat deprimerende deel 4 leerde ik veel over Carbon Capture & Sequestration (afvang). Dit leek me altijd een heel veelbelovende techniek, maar de informatie in de bijdragen is minder positief. Het is enorm veel duurder dan natuurlijke afvang, te weinig schaalbaar, nog erg experimenteel en niet effectief. Wat er zal worden afgevangen bij bijvoorbeeld de Norcem cementfabriek is ‘een nauwelijks waarneembaar %’ (0,5%) van de uitstoot van dat bedrijf, tegen enorme kosten (500 miljoen EUR).
In dit deel komt ook ons consumentisme aan bod. Interessant is de website van ethicalconsumer, waar je de footprint van allerlei producten kunt opzoeken. (Het blijkt dat je beter op Birkenstocks en Crocs kunt lopen dan Timberlands … uit ethisch, niet esthetisch oogpunt.) In dit deel staat ook een boeiende bijdrage van Jason Hickel over Degrowth.
Wat we kunnen doen
In deel 5 tenslotte een aantal bijdragen van bekende auteurs zoals Kate Raworth, George Monbiot, Margaret Atwood (van The Handmaid’s Tale, zij schrijft over dystopiën), Michael E. Mann, David Wallace Wells, Naomi Klein, Thomas Piketty en Robin Wall Kimmerer. Het gaat hier over ons leef- en eetpatroon, de media (waarom zoveel aandacht voor de Kardashians en zo weinig voor het klimaat), lessen uit de Coronapandemie (en de vraag waarom we daar wél snel maatregelen troffen en nu niet), en het belang van klimaatrechtvaardigheid. Dat laatste heeft een grote politieke component. Dit deel wil met name activeren.
Kennis en hoop
Als je ervan uitgaat dat gebrek aan kennis de oorzaak is dat er zo weinig gebeurt, dan is dit boek een prima begin om daar een eind aan te maken. Maar het boek doet meer dan kennis overbrengen. Greta gebruikt haar eigen, verbindende bijdragen om heel wat politieke onwil en multinationale hebberigheid aan de kaak te stellen. Je merkt dat ze boos is, heel boos, op de gevestigde orde. Haar stukken zijn sarcastisch, soms zelfs vilein.
Maar er is hoop: wij (het grote publiek) zijn niet kwaadwillend, alleen maar niet bewust van de situatie en de gevolgen. We zijn voorgelogen. Zodra we dit beseffen zullen we in actie komen, denkt Greta. Wij moeten ons net zo uitspreken als zijzelf doet, zeggen waar het op staat. En als de politiek ons hoop wil geven, moet ze stoppen met de beloften en beginnen met actie. Het boek is zo naast een wetenschappelijke schatkist ook een politiek manifest.
Ongemakkelijke waarheid
Het is een stevig boek: niet alleen dik, maar ook inhoudelijk, sommige stukken moest ik 2x lezen. Wat me daarbij opviel (omdat ik daar minder bekend mee ben, denk ik) is de grote aandacht die het geeft aan ongelijkheid. De ongelijkheid tussen de paar superrijken en de vele armen, tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden, tussen landen, tussen de generaties. De superrijken stelen het koolstofbudget van de rest. Het Globale Noorden zou herstelbetalingen moeten doen aan het Globale Zuiden, die historisch niets bijdroegen aan de klimaatcrisis, maar er wel het meeste last van hebben door overstromingen, droogten, etc. De vervuiler betaalt! De (oudere) generatie steelt de toekomst van de jongere generaties.
Het is allemaal waar. En toch levert het wat weerstand bij me op, het is wat polariserend, bereik je hiermee wat je wilt? (Ik heb het met de verjaardagsvisite maar niet over ‘stelen’ gehad.) Waarschijnlijk heeft het in het Globale Zuiden en bij de jongere generatie een groter activerend effect. Toch: ook een ongemakkelijke waarheid moet gezegd worden. En dat kan Greta als geen ander. Het is tijd dat wij ons ook uitspreken. Desnoods op een verjaardag.
Ik gaf het boek 4 1/2*
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
of
of
- Libris.nl, steun je lokale boekhandel
Fijn als je via deze links bestelt. Ik krijg een klein beetje provisie en jij betaalt niets extra’s. Zo help je mij met deze website!
Verder zonder provisie:
- Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je op de blog-updates!