Biases, of vooroordelen, kennen we inmiddels allemaal wel. Daniel Kahneman schreef daar de bestseller Ons feilbare denken over. In 2021 heeft hij de krachten gebundeld met bias-experts Cass R. Sunstein (die van Nudge) en Olivier Sibony om een ander fenomeen te belichten: Ruis (Noise). En Ruis is nog erger dan bias want: meer aanwezig maar minder opvallend.
Bias kennen we bijvoorbeeld vanuit werving en selectie van personeel: we kiezen vaak uit sollicitanten onbewust degenen die op ons lijken, en omdat ‘we’ nog veelal bestaan uit witte mannen leidt dit tot racisme en genderongelijkheid. Dat weten we nu en daar doen we wat aan met quota en andere diversiteitsinitiatieven. Bij Ruis speelt wat anders: als individu neem je soms andere beslissingen dan normaal, doordat je honger hebt, het slecht weer is, of iemand je aan je dochter (of die vervelende buurman) doet denken. Heel persoonlijk én incidenteel, dus moeilijk te herkennen. Maar de impact hiervan is heel groot!
Rechtszaak of loterij?
Hoe groot dat kan zijn, blijkt uit het allereerste voorbeeld uit het boek. Rechters hebben vrij veel vrijheid als het gaat om het bepalen van de strafmaat bij overtredingen en misdaden. Dat is goed, zo kunnen ze rekening houden met allerlei verzachtende en verzwarende omstandigheden. Maar dat is ook slecht, omdat ze ook beïnvloed worden door zaken als honger, slecht weer en gelijkenissen met dochters en boze buurmannen, die natuurlijk niks met de misdaad te maken hebben. Zo wordt de strafmaatbepaling een beetje een loterij. Uit onderzoek bleek de straf voor inbraak (waarbij de omstandigheden gelijk waren) te variëren van 30 dagen tot 5 jaar gevangenisstraf. Door honger, slecht weer en allerlei andere niet ter zake doende zaken (=ruis)! Je zal maar inbreker zijn!
Het managementboek Ruis…
…. analyseert de fenomenen ruis en bias in een aantal verschillende domeinen, zoals de rechtsspraak, forensisch onderzoek en de gezondheidszorg, maar ook bij beoordelingsgesprekken met medewerkers en bij het doen van voorspellingen voor je bedrijf. Zo ervaar je de onrechtvaardigheid ervan als ‘slachtoffer’ maar ook de ongewenste gevolgen van je eigen besluitvorming. Sterk is dat alle uitleg gepaard gaat met wetenschappelijk bewijs, uit onderzoeken van de drie auteurs of dat van hun collegae. Er komt een portie best behapbare statistiek bij om de fouten te kunnen kwantificeren. Zo wordt aangetoond dat ruis in besluitvorming voor miljoenen Euro’s schade bij bedrijven kan veroorzaken.
Bias en ruis verminderen
Gelukkig is er ook goed nieuws: we kunnen er wat aan doen. Dat begint natuurlijk met de expertise en de denkstijl van de beslissers, die je op verschillende manieren kunt verifiëren en testen. Daarnaast kun je bekende biases van anderen elimineren. Zo is er de planning fallacy: mensen schatten de tijd om een project af te maken altijd te positief in. Die bias kun je corrigeren door extra tijd aan de schatting toe te voegen. Maar je kunt ook besluitvorming real-time monitoren en uit de gesprekken en overwegingen afleiden of er sprake was van een bias.
Interessant is een aanpak om de informatievoorziening door te lichten: krijgen de beslissers niet te veel informatie, of te vroeg? Ook nuttig is het idee om verschillende mensen hetzelfde beslispunt voor te leggen en hen onafhankelijk van elkaar een besluit te laten nemen. Met statistiek kun je dan berekenen wat de meest juiste uitkomst is. Het onafhankelijke is superbelangrijk: polderen en consensus levert nooit het beste resultaat op. En zo zijn er nog een aantal methoden om bias en vooral ruis zoveel mogelijk te weren uit onze besluitvorming. Ik vond hier bepaald eye openers bij zitten! Daarbij zijn de methoden helemaal niet moeilijk te implementeren. De auteurs gebruiken een casus van een bedrijf dat een concurrent wil overnemen om de totaalaanpak te beschrijven, ik denk dat veel bedrijven zich herkennen in de oude, foute aanpak en overtuigd zullen zijn van het nut van een nieuwe methode.
Verrassend
Voor ik dit boek las was ik ervan overtuigd dat ik goed op de hoogte was van vooroordelen en biases. En van ruis had ik wel gehoord, maar niet onder die term, sommige voorbeelden komen ook in Ons feilbare denken aan de orde. En toch heeft dit boek me verrast! Heel sterk is dat dit boek de grote impact van ruis schetst en berekent, en duidelijk maakt hoe onrechtvaardig het is als je vrijheid en gezondheid afhangt van de eetgewoonten van je rechter of dokter, het weer, of aan wie je ze doet denken. En alweer bedacht ik mij hoe onbetrouwbaar ook mijn oordeelsvorming is. Ook als ik recenseer dus!
Ruis lijkt op een mix van Ons feilbare denken, met de analyse en uitleg van alle biases en vormen van ruis, en van Nudge, waarin ook veel aandacht voor oplossingen en politiek is. Nudges komen in Ruis ook wel terug als een vorm van oplossing, maar ook de uitwerking van de case doet denken aan de schrijfstijl van Nudge. Het is daarmee ook een praktisch boek geworden. Wel vind ik het nét wat te dik, sommige onderdelen hadden compacter gekund en er wordt best veel herhaald (wat bij een dik boek zoals dit dan wel weer nodig is omdat je het in etappes leest).
Wetenschappelijke basis
Moet je nu eerst Ons feilbare denken en Nudge gelezen hebben? Nee zeker niet! Je zou dit boek kunnen zien als het vervolg op beide boeken, maar het is zeer goed zelfstandig leesbaar. Een aantal biases in Ons feilbare denken komen in dit boek terug, en er is veel aandacht voor de base-rate, die zo belangrijk is voor onze schattingen. Ook wordt goed uitgelegd wat een nudge is. Wat mij bijzonder aantrekt is het uitgebreide gebruik van onderzoeksresultaten, waardoor de auteurs een stevige wetenschappelijke basis leggen. Ik had niet anders verwacht van een Nobelprijswinnaar!
Wat leerde ik ervan? Met name hoe belangrijk onafhankelijke individuele besluitvorming is als je met een groep een beslissing moet nemen, en op welke manier je dat kunt afdwingen. (Misschien interessant voor de Jury van Managementboek van het Jaar?) Ook het doseren van informatie is relevant. Zo lees ik nooit de recensies van anderen voordat ik zelf een recensie schrijf en een waardering geef. Echter, bij de keuze van een boek om te lezen en te recenseren kijk ik soms wel naar de gemiddelde ratings die het al bij de verkopers heeft. En of ik al eerder een boek van dezelfde auteur(s) heb gelezen. En met name door dit laatste word ik vast wel beïnvloed.
Ons Feilbare denken vond ik geweldig, Nudge vond ik heel goed. En ik vind dit boek (dus?) ook heel goed …. Ruis?
Ik gaf het boek 4 1/2 *
Ken je dit boek? Wat vond je ervan?
Koop dit boek
o.a. bij
of
Voor bovenstaande links krijg ik een beetje provisie, maar jij betaalt niets extra!
Zonder provisie:
Boekwinkeltjes, lekker duurzame exemplaren-met-ervaring
Keus genoeg!
Geen zin in een dik boek? Lees dan mijn Samenvatting van Daniel Kahneman’s Ruis
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken. Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief.
Of abonneer je hieronder op de blog-updates!