Dit boek had ik 20 jaar geleden moeten lezen! Ik startte toen met een internationale baan en reisde al auditend de hele wereld over. De cultuurverschillen maakten het er niet makkelijker op: met name Japan en België vond ik lastig. Het boek ‘Riding the waves of culture’ van Fons Trompenaars en Charles Hampden-Turner uit 1993 is een eye-opener en (nog steeds) verplichte kost voor alle internationale werkers!
Het managementboek ‘Riding the waves of culture’….
…(Ik las het boek in het Engels, in het Nederlands is het vertaald als Over de grenzen van cultuur en management) legt precies de vinger op diverse zere plekken. Maar het geeft ook oplossingen hoe deze cultuurverschillen niet alleen te overbruggen, nee, hoe ze te gebruiken om nog beter te presteren.
Het gebruikt de survey-antwoorden van 30.000 managers uit 60+ verschillende landen om de zakelijke cultuur van landen, maar ook van sekse, functies en bedrijfstakken te beschrijven. Alles gelardeerd met veel voorbeelden die uiterst herkenbaar zijn.
Zoals het feit dat als je alleen op zakenreis bent, zonder iemand die aantekeningen voor je maakt en je spullen draagt, in Thailand aangeeft dat je volstrekt geen status hebt binnen je bedrijf. Wist ik niet…
Zoals de vertaler in Japan, die niet alleen vertaalt maar ook interpreteert en uitlegt, en eigenlijk de belangrijkste onderhandelaar van het gezelschap is. Dat wist ik wel… maar pas nà mijn eerste zakenreis naar Tokyo.
En zoals dat je met stemverheffing in Nigeria van alles voor elkaar krijgt, maar met hetzelfde gedrag in Maleisië juist gezichtsverlies lijdt. Ik ben niet zo van de stemverheffing, maar goed dat ik nooit naar Nigeria hoefde…
7 invalshoeken
Het boek begint met een algemene inleiding in het fenomeen cultuur. Daarna worden 7 invalshoeken van cultuur, gebaseerd op het werk van Geert Hofstede, tot in de details uitgewerkt op basis van de statistieken uit de database.
1. Universeel versus specifiek.
Hier gaat het erom of je de regels voorrang geeft boven de relatie die je met iemand hebt, of juist andersom. Oost-Europa, maar ook België staan heel hoog bij de landen die relaties voorrang geven. Dat verklaart veel…
2.Individualisme versus gemeenschapszin.
Hier speelt het verschil in focus op het individu of de groep. Is het persoonlijke vrijheid of zorgen voor anderen wat voor jou de kwaliteit van het leven verhoogt?
3.Affectief versus neutraal.
In hoeverre spelen gevoelens (tonen) en relaties een rol. In Nigeria kun je schreeuwen, in Maleisië dus niet.
4.Specifiek versus diffuus.
Dit gaat onder andere over de mate waarin de werkrelatie invloed heeft op de manier waarop je op andere gebieden (sport, privé) met elkaar omgaat. Heel praktisch is het voorbeeld waar je in je rapport de management summary opneemt: in specifieke culturen aan het begin, in diffuse culturen aan het eind. Dit is omdat de diffuse culturen eerst alle omstandigheden, context en details willen weten voordat ze tot een oordeel of beslissing komen.
5.Prestatie versus toegekende autoriteit.
Wordt autoriteit en status bepaald door de (laatste) prestaties of toegekend op basis van andere criteria, zoals opleiding, leeftijd, afkomst. Hierin een heerlijk voorbeeld van variabele beloning, waarbij het mogelijk is dat een goed presterende verkoper meer verdient dan zijn baas. Onmogelijk in een cultuur die uitgaat van toegekende autoriteit, de verkopers zouden het niet accepteren uit loyaliteit naar hun baas.
6.Tijd.
Hoe gaan we om met tijd, hoe belangrijk is verleden, heden en toekomst. Herkenbaar is het voorbeeld van het ‘Latijns kwartiertje’ (ik ken het als het Antilliaans kwartiertje) bij afspraken, wat in het Midden-Oosten kan oplopen tot een dag. Dit is dan het verschil tussen sequentiële en synchrone tijdsopvatting. Klinkt abstract, maar dit hoofdstuk is heel verhelderend.
7.Omgeving
Hoe gaan we om met de omgeving, in hoeverre is ‘in control zijn’ belangrijk. Hierbij wordt ook onderscheid gemaakt tussen interne (de persoon bepaalt) en externe (de omgeving bepaalt) focus. Dit zou dan ook verklaren waarom de Aziaten het heel normaal vinden om westerse uitvindingen te kopiëren: het is onderdeel van de omgeving en daarom voor iedereen beschikbaar. Interessant!
4 kwadranten
Na deze 7 invalshoeken die gericht zijn op cultuur in (het bedrijfsleven in) landen, zoomt het boek in op cultuur binnen bedrijven. Daarbinnen onderscheiden de auteurs 4 modellen, in 4 combinaties van persoonsgericht versus taakgericht en gelijkwaardig versus hiërarchisch:
- Familie (persoon/hiërarchisch). De CEO is de alwetende ‘vader’, nepotisme is prima, want de neef heeft zowel zakelijke als privé-banden en dus twee keer zoveel redenen om je niet te beduvelen.
- Eiffeltoren (taak/hiërarchisch). De typische westerse onderneming met rollen, taken en functiebeschrijvingen. Veranderen is een drama en zal zeker niet snel gaan.
- Geleide raket (taak /gelijkwaardig). Een projectgroep met experts op verschillende gebieden, zoals NASA.
- Couveuse (persoon /gelijkwaardig). Een start-up, waarin iedereen zijn eigen ondernemerschap kan uiten.
De auteurs gebruiken de 4 modellen om de problemen en mogelijkheden van het managen van een multinational uit te werken met behulp van de 7 invalshoeken.
Wat doe je met cultuurverschillen?
Daarna komt er een uitstekend hoofdstuk over het verzoenen van de verschillende cultuurverschillen. De auteurs stellen dat het niet optimaal is om te proberen je aan te passen, maar juist om die verschillen te erkennen en het beste van beide culturen te gebruiken. De auteurs geven hiervoor mooie voorbeelden die niet langer uitgaan van uitersten op een rechte lijn (of-of) maar van onderdelen van een cirkel die steeds na elkaar komen en elkaar versterken (en-en). De rechte lijn wordt een x- en y-as waarbij synergie wordt bereikt als de uitersten beiden optimaal worden ingezet.
Tenslotte is er een heel interessant hoofdstuk over Zuid-Afrika, waar de 7 invalshoeken worden toegepast op 8 taalgroepen (Engels, Afrikaans, Zulu, Zuid Sotho, Noord Sotho, Xhosa, Tsonga en Tswana) en een boeiend hoofdstuk wat hetzelfde doet, maar dan in de US met sekse, etniciteit, bedrijfstak en beroepsgroep. Bijzonder om te lezen hoeveel de groepen onderling verschillen!
MustRead!
Het boek is een MustRead voor iedereen die internationaal werkt, en mijn tip: lees het voordat je in een andere cultuur in de problemen komt. Niet alleen om meer te leren over die cultuur, maar ook om te leren wat je met die cultuurverschillen aan moet. De kernboodschap is dat we moeten surfen op de golven van cultuur, in plaats van er als een schip doorheen te ploegen. Wat een mooie metafoor!
Ik gaf het boek 4 1/2 sterren.
En wat vind jij? Laat een reactie achter!
Je kunt dit boek kopen bij Managementboek.nl en Bol.com
Verder lezen
Het boek is gebaseerd op Geert Hofstede‘s ‘Culture’s Consequences‘, een pil van >600 pagina’s wat niet meer verkrijgbaar is ( wel tweedehands voor een flinke prijs). De populaire, verkorte versie hiervan is ‘Allemaal andersdenkenden‘, een goedgeschreven boek met veel voorbeelden, wat ook veel verder gaat dan het zakenleven. Je kunt dit boek kopen bij Managementboek.nl en Bol.com
Een ander uitstekend boek dat is gebaseerd op Hofstede’s gedachtegoed en ook de problematiek van het internationale zakendoen belicht is The Culture Map van Erin Meyer. Beduidend dunner en met veel minder theorie en details, maar prima als je wat sneller beeld wilt hebben van cultuurverschillen tussen landen. Hier lees je meer over dit boek!
Natuurlijk mag in dit rijtje Danielle Braun en Jitske Kramer’s De Corporate Tribe niet ontbreken. Hierin niet zozeer een focus op cultuurverschillen, maar wat wij van andere culturen kunnen leren voor de problemen in onze eigen bedrijven. Leuk geschreven, prachtig uitgevoerd met veel foto’s en praktisch gemaakt met een raamwerk voor cultuurverandering. Lees meer in mijn recensie! Ook heb ik hier een Samenvatting van, te koop in mijn webshop en bij alle eBoek-retailers.
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management via haar bedrijf ESCIA. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.