Gewèldig vond ik het vorige boek van Martin van Staveren: Risicoleiderschap. En dus las ik vrijwel direct na publicatie het vervolg: Iedereen risicoleider. In dit boek gaat hij verder in op onze denkpatronen en overtuigingen, die ons belemmeren bij het optimaal omgaan met risico’s. Het boek geeft handreikingen hoe onze risicoleiderschapsvaardigheden te ontwikkelen.
Risicogestuurd werken en risicoleiderschap
Voordat we deze cognitieve en psychologische aspecten induiken, krijgen we in deel 1 van Iedereen risicoleider eerst een samenvatting van de twee eerdere boeken: Risicogestuurd werken en Risicoleiderschap. Hoofdstuk 1 gaat in op de VUCA wereld (Volatile, Uncertain, Complex, Ambigue) en de wicked problems, die Van Staveren ‘wild’ noemt. Deze omgeving en deze vraagstukken zijn niet (meer) te behappen door het traditionele risicomanagement. In hoofdstuk 2 doet daarom risicoleiderschap zijn intrede, met een focus op het omgaan met risico’s in plaats van het beheersen (lees: vermijden en verminderen) ervan.
In hoofdstuk 3 worden de traditionele methoden (COSO, ISO, etc) uitgebeend naar 6 algemene risicostappen en deze weer naar Drie Dagelijkse Vragen: Wat is het doel; Wat is onzeker; en Wat ga je er (al dan niet) aan doen? Deze 3 vragen stellen en beantwoorden in ons dagelijks werk is de kern van risicogestuurd werken. Zo simpel is het. Om op deze manier te werken moeten we risicoleiderschap tonen, en Van Staveren geeft je 20 vaardigheden die we daarvoor moeten beheersen.
Ofschoon dit eerste deel al een derde van het boek beslaat, is het vrij kort door de bocht, zeker in vergelijking met het zorgvuldige betoog van de twee boeken waarop het is gebaseerd. Heb je die boeken gelezen, dan is het een goede opfrisser.
Ons brein
Tot zover deel 1, met als resultaat 20 risicoleiderschapsvaardigheden die we ons moeten eigen maken. Wat is daar zo lastig aan? Nou, omgaan met risico’s doen we al zolang we bestaan. Er zitten dus nogal wat standaard reacties verankerd in ons brein. Hiermee gaan we in deel 2 aan de slag.
Hoofdstuk 4 zoomt in op onze sociaal-psychologische basisbehoeften: geborgenheid, autonomie en erkenning. In relatie tot risico’s stelt Van Staveren dat geborgenheid risicomijdend is, autonomie risicozoekend en erkenning een balans van die twee. Dat botst dus, binnen de persoon, tussen personen, maar ook op organisatorisch en maatschappelijk niveau. Dit inzicht helpt ons met de ontwikkeling van onze vaardigheden.
Het hoofdstuk gaat verder over de fysieke samenstelling en ontstaansgeschiedenis van onze hersenen, behandelt de twee systemen van Kahneman, biases, diversiteit, en nog veel meer. Het geeft een globaal overzicht van de diverse theorieën op dit gebied, maar gaat daarin naar mijn mening te ver (sommige schrijvers /-sters lijken er met de haren bijgesleept) en blijft daardoor oppervlakkig.
Het gedachtegoed van Margriet Sitskoorn wordt het meest uitgebreid aangehaald, net zoals in Risicoleiderschap. Met haar EFFECT-programma trainen we de neuroplasticiteit van ons brein wat ons helpt om 6 basisvaardigheden te ontwikkelen. Die basisvaardigheden helpen ons weer met de 20 risicoleiderschapsvaardigheden.
Iedereen risicoleider
Hoofdstuk 5 gaat er van uit dat je nu je eigen risicoleiderschapsvaardigheden hebt ontwikkeld, en je aan de slag gaat met het ‘meekrijgen’ van anderen in je organisatie. Hierbij komt het leervermogen van de organisatie aan de orde, de fixed en growth mindset van Carol Dweck, en het belangrijkste: het creëren van een veilige omgeving om dat leren mogelijk te maken. Psychologische veiligheid dus. Dit hoofdstuk geeft een aanpak om het risicoleiderschap in de organisatie te ontwikkelen, met een focus op het aanpassen van het gedrag. Wie gaat wat doen, in welke situatie, wanneer, hoe vaak? Hierbij worden praktische voorbeelden gegeven.
Tenslotte hoofdstuk 6, met voorbeelden hoe risicoleiderschap geïmplementeerd is (of wordt) in bestaande organisaties en hoe een implementatieplan er uit kan zien. Hierbij komen ook de HRO (high reliability organizing) organisaties aan de orde. Ik vond de praktijkvoorbeelden uit dit hoofdstuk wat te abstract, dat kan met geheimhouding te maken hebben. Ze geven net te weinig handvatten om na te volgen. De lessen die uit de cases geleerd worden, zijn: 1. Integratie van risicoleiderschap in alle activiteiten en disciplines, 2. Commitment van het topmanagement, en 3. Het simpel houden.
Evaluatie
Dit een prettig geschreven boek wat inspeelt op twee actuele thema’s: onze wereld die razendsnel verandert en de huidige fascinatie met het wetenschappelijke onderzoek over de werking van ons brein. Jammer genoeg lijkt ons brein niet snel genoeg te veranderen om de VUCA wereld bij te houden!
Om de noodzaak en de achtergronden van risicoleiderschap goed te begrijpen, is het lezen van het vorige boek van Van Staveren eigenlijk wel nodig (en absoluut de moeite waard). Risicomanagement /-leiderschap is uiterst relevant, hier kan niet genoeg aandacht voor zijn. Heel fijn dus dat Van Staveren ons weer met de neus op de feiten drukt: ons omgaan met risico’s kan vééél beter! Het boek geeft hier handreikingen voor die prettig eenvoudig zijn gehouden. Knap gedaan.
Ik vroeg mij nog wel wat af: hoe ontwikkel je je eigen risicoleiderschapsvaardigheden in een psychologisch onveilige omgeving? Want je hebt die vaardigheden nodig om van je omgeving een veilige omgeving te maken… Dat klinkt als een kip-ei probleem. Tenzij je met een supervaardige buitenstaander begint? Een adviseur? Oh, wacht…
Ik gaf dit boek 3 1/2 *
Je kunt dit boek kopen bij Managementboek.nl en bij Bol.com
Verder lezen?
Het eerste boek uit deze serie, Risicogestuurd werken, uit 2015, is zeer de moeite waard om te lezen. Het boek is voornamelijk gericht op de methode en geeft onder andere 15 voorwaarden om het risicogestuurde werken mogelijk te maken. Een hele nuttige implementatiegids! Lees mijn recensie over dit boek. Dit boek koop je bij bij managementboek.nl en bol.com. Er is ook een eBook van, goedkoop èn duurzaam!
Een absolute Must-read vond ik het tweede boek uit de serie: Risicoleiderschap, uit 2018. De uitwerking van de benodigde vaardigheden plus de attentiepunten daarbij is subliem. Lees meer over dit boek, waaronder mijn recensie, verkoopinformatie en ratings van boekverkopers.
Van Staveren haalt in zijn boeken zeer vaak het werk van Margriets Sitskoorn aan, en dan met name haar boek IK2. Ik moet tot mijn schande bekennen dat dit nog ongelezen in mijn boekenkast staat! Maar de ratings bij Bol.com en Managementboek.nl zijn niet mis! Koop het boek hier.
Er is een uitgebreide literatuurlijst opgenomen achterin ‘Iedereen risicoleider’.
Daar is natuurlijk ook Mindset van Carol Dweck op te vinden, waarnaar in hoofdstuk 5 wordt verwezen. Lees meer over dit boek, waaronder mijn recensie, verkoopinformatie en ratings van boekverkopers. Ik heb hier ook een Samenvatting èn Leestoets voor je PE van gemaakt. Lekker efficiënt!
En dan natuurlijk Ons feilbare denken van Daniel Kahneman, wat helemaal gaat over oordeelsvorming bij onzekerheid, risico-aversie en vele anderen biases! Dit boek moet je absoluut gelezen hebben! Lees meer over dit boek, waaronder mijn recensie, verkoopinformatie en ratings van boekverkopers. Ik heb hier ook een Samenvatting èn Leestoets voor je PE van gemaakt. Lekker efficiënt!
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management via haar bedrijf ESCIA. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.